Kim ngạch XK sản phẩm nhân điều trong năm 2012 ước đạt 1,ĐịnhvịthươnghiệunôngsảnViệtỷ số ngoại hạng anh tối qua45 tỷ USD. Ảnh: Khả Doanh

Việt Nam có nhiều mặt hàng nông sản lọt vào top nhất nhì về kim ngạch XK trên thế giới, nhiều loại trái cây, nông sản của Việt Nam được các thị trường XK ưa chuộng. Ví dụ như gạo, Việt Nam bắt đầu XK từ năm 1989, với hơn hai thập niên và đến nay đã đứng hàng đầu trên thế giới đạt kỷ lục trong năm 2012 là 7,72 triệu tấn. So với kỷ lục cũ của năm 2011 là 7,105 triệu tấn gạo, thì kỷ lục mới này hơn tới trên 600.000 tấn. Với mặt hàng cà phê, niên vụ 2011-2012, Việt Nam có sự “bứt phá” về XK với 1,76 triệu tấn, trị giá 3,7 tỷ USD, tăng 40% về lượng và 36% về giá so với cùng kỳ năm trước. Việt Nam đã vượt qua Brazil trở thành nước XK cà phê Robusta lớn nhất thế giới, với khoảng 70% lượng cà phê Robusta giao dịch trên thị trường thế giới. Mặt hàng điều, năm 2012 XK ước khoảng 220.000 tấn, trong khi 2011 là 166.000 tấn. Kim ngạch XK riêng sản phẩm nhân điều trong 4 năm đạt kỷ lục với giá trị hơn 4,6 tỷ USD, trong đó năm 2012 ước đạt 1,45 tỷ USD. Như vậy, trong vòng 7 năm liên tục, từ 2006 đến 2012, Việt Nam đã trở thành quốc gia XK điều nhân lớn nhất thế giới, vượt cả Ấn Độ và Brazil. Hiện sản phẩm điều của Việt Nam có mặt trên hơn 100 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Có thể thấy, nếu nói về thứ hạng thì các mặt hàng nông sản của Việt Nam không thua kém bất kỳ quốc gia nào. Thế nhưng khi nhắc đến thương hiệu của những sản phẩm nông sản thì gần như trên thế giới đều không biết đến thương hiệu “made in Vietnam”. Trên thực tế, 90% nông sản XK chỉ ở dạng thô, sau khi nhập về các DN nước ngoài chế biến và sử dụng tên, thương hiệu của họ. Việc chưa có được thương hiệu dẫn đến các DN ở từng lĩnh vực vẫn mặc nhiên sử dụng nhãn hiệu chung và ỷ lại việc bảo hộ chỉ dẫn địa lý, đăng ký nhãn hiệu hàng hóa cho Nhà nước, nên nhiều sản phẩm dù có chất lượng tốt vẫn có giá thấp hoặc bị ép giá.

Ông Đỗ Thắng Hải, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại (Bộ Công Thương) thừa nhận, nông sản Việt Nam không những XK với số lượng lớn, tới nhiều thị trường mà một số mặt hàng chủ lực như gạo, cà phê, chè… đang có vị thế cao trên thị trường XK thế giới. Tuy nhiên, nhiều năm qua, do chưa có khả năng hướng dẫn thị trường, chủ động về giá cả nên phần lớn chỉ XK với giá ở phân kỳ trung bình và một số trường hợp phải XK qua trung gian. Nguyên nhân chính đó là Việt Nam chưa xây dựng được thương hiệu cho sản phẩm của mình. Bên cạnh đó, các DN còn phải đối mặt với nguy cơ bị mất thương hiệu tại thị trường nước ngoài. Nhãn hiệu cà phê Buôn Ma Thuột của tỉnh Đắk Lắk đã bị đăng ký bảo hộ độc quyền trong vòng mười năm tại Trung Quốc, nhãn hiệu cà phê Đắk Lắk cũng bị một công ty của Pháp đăng ký bảo hộ ở hơn 10 quốc gia khác nhau… là những ví dụ điển hình.

Đầu tư chế biến

Theo các chuyên gia, nguyên nhân dẫn tới việc hàng nông sản chưa xây dựng được thương hiệu là do người dân, kể cả các cơ quan chức năng quản lý nông nghiệp chưa nhận thức đầy đủ về xây dựng thương hiệu. Người dân vẫn tư duy theo lối cũ, khoa học kỹ thuật và công tác xây dựng thương hiệu vẫn xa vời đối với nông dân. Còn đối với chính quyền địa phương, việc xây dựng thương hiệu cho nông sản làm không đến nơi đến chốn. Đặc biệt, ý thức của các DN trong việc xây dựng thương hiệu cho nông sản của DN mình chưa được đầu tư xứng tầm. Phần lớn các DN chỉ chú trọng đến lợi ích trước mắt mà coi nhẹ công tác bảo vệ và xây dựng thương hiệu cho nông sản của chính DN mình. Chính vì vậy, thực tế xuất khẩu lớn nhưng giá thấp, nông dân không được lợi và nguồn ngoại tệ thu về cho đất nước ít vẫn đang tiếp diễn. Dẫn chứng cho điều này, ông Nguyễn Viết Vinh, Tổng thư ký Hiệp hội Cà phê-Ca cao Việt Nam cho biết, mỗi 1kg cà phê đã qua sơ chế, DN Việt Nam đang bán với giá trung bình 2 USD, nhưng sau khi qua chế biến, một cốc cà phê đã được người ta bán giá 7 USD.

Trong bối cảnh hiện nay, các mặt hàng nông sản là lợi thế nhưng giá XK đang theo chiều hướng giảm, giá trị gia tăng của nhóm hàng này đang ngày một thấp. Do vậy, Bộ Công Thương nhìn nhận, việc cần thiết hiện nay là nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng để tăng giá trị và kim ngạch, chuyển dịch cơ cấu hàng XK hướng mạnh vào chế biến sâu, phát triển XK sản phẩm có chất lượng cao, có sức cạnh tranh và có thương hiệu. Nếu không có thương hiệu, hàng nông sản Việt sẽ chịu thiệt nhất định khi chen chân vào thị trường XK.

Rõ ràng, để tạo và giữ thương hiệu nông sản XK, DN buộc phải quan tâm đầu tư cho khâu chế biến, nâng tầm chất lượng sản phẩm. Đó cũng là cách để nâng cao giá trị XK. Tuy nhiên, để giải quyết được bài toán nâng cao giá trị, các chuyên gia cho rằng, phải thực hiện cả một quá trình đồng bộ từ sản xuất tới thu hoạch, chế biến và tiêu thụ, liên kết “4 nhà” (Nhà nước, nhà khoa học, DN và người nông dân) để giúp các địa phương, DN xây dựng thương hiệu cho nông sản. Nhà nước phải có cơ chế, chính sách, nguồn vốn cụ thể để xây dựng những vùng chuyên canh hàng hóa. Các nhà khoa học hỗ trợ DN và nông dân về tiến bộ khoa học kỹ thuật.

Phan Thu

(责任编辑：Nhà cái uy tín)