Quy mô thị trường TPDN có sự tăng trưởng nhưng còn nhỏ so với quy mô của kênh tín dụng ngân hàng. Ảnh: ST.

Chưa tương xứng tiềm năng

Tính đến thời điểm cuối năm 2017,ớipháthànhtráiphiếuGiảmgánhnặnghuyđộngvốnchodoanhnghiệlịch thi đấu bóng đá đức bundesliga dư nợ của thị trường TPDN tương đương 6,19% GDP, tăng so với quy mô của năm 2011 (3,31% GDP). Khối lượng phát hành bình quân giai đoạn 2011 - 2017 khoảng 49 nghìn tỷ đồng/năm, trong đó khối lượng phát hành năm 2017 gấp hơn 10 lần so với năm 2011. Mặc dù quy mô thị trường TPDN có sự tăng trưởng trong thời gian gần đây nhưng còn nhỏ so với quy mô của kênh tín dụng ngân hàng (tương đương 130% GDP). Dư nợ thị trường TPDN Việt Nam thấp hơn nhiều so với mức bình quân khoảng 20%-50% GDP của các nước trong khu vực và chưa tương xứng với tiềm năng của nền kinh tế. Nguyên nhân bao gồm cả yếu tố khách quan và chủ quan.

Phân tích nguyên nhân, bà Phan Thị Thu Hiền - Vụ trưởng Vụ Tài chính ngân hàng và các tổ chức tài chính, Bộ Tài chính cho rằng: Xuất phát từ yếu tố lịch sử, hệ thống ngân hàng đã có quá trình phát triển khoảng gần 70 năm, trong khi đó thị trường TPDN thực sự bắt đầu hình thành từ năm 2000 trở lại đây. Đa phần các DN chưa nhận thức rõ ràng về thị trường vốn nên khi có nhu cầu vay vốn để sản xuất kinh doanh thì DN sẽ nghĩ ngay đến kênh tín dụng ngân hàng.

Bên cạnh đó, cơ chế chính sách chưa thực sự cân bằng giữa chính sách huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu và kênh tín dụng ngân hàng. Đối với chính sách phát hành TPDN, DN phải đáp ứng điều kiện chặt chẽ và tuân thủ quy trình thủ tục theo chuẩn mực thị trường để đảm bảo an toàn cho các nhà đầu tư.

Các doanh nghiệp có tâm lý e ngại khi huy động vốn trái phiếu, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Nguyên nhân là do thói quen và nhận thức của DN, cùng với việc quy trình, thủ tục vay vốn ngân hàng đơn giản hơn, chi phí có thể thấp hơn và đặc biệt là không phải thực hiện nghĩa vụ công bố thông tin đối với nhà đầu tư mua trái phiếu.

Theo bà Hiền, một nguyên nhân nữa là cơ sở nhà đầu tư trên thị trường TPDN chưa đa dạng, thiếu vắng các nhà đầu tư dài hạn, các nhà đầu tư có tổ chức, các quỹ đầu tư mục tiêu, quỹ hưu trí nên nhu cầu đầu tư trên thị trường thiếu bền vững.

Đặc biệt, chưa có hệ thống thông tin tập trung về TPDN để các nhà đầu tư dễ dàng tiếp cận và chưa hình thành thị trường thứ cấp để tăng tính thanh khoản cho TPDN. Ngoài ra, sự thiếu vắng vai trò và hoạt động của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm đã hạn chế việc tiếp cận kênh đánh giá để ra quyết định đầu tư của các nhà đầu tư TPDN.

Để tạo dựng khuôn khổ pháp lý mới, tạo thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ ban hành Nghị định số 163/2018/NĐ-CP quy định về phát hành TPDN thay thế Nghị định số 90/2011/NĐ-CP. Động thái này được kỳ vọng sẽ góp phần phát triển thị trường TPDN theo hướng công khai, minh bạch, bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư; từng bước mở rộng quy mô của thị trường TPDN, giảm bớt gánh nặng huy động vốn cho kênh tín dụng ngân hàng.

Tăng tính công khai, minh bạch

Nghị định 163 quy định theo hướng nới lỏng về điều kiện phát hành để tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu. Theo đó, bỏ điều kiện doanh nghiệp phát hành trái phiếu phải có lãi năm liền kề trước năm phát hành tại Nghị định 90. Đồng thời quy định cụ thể về điều kiện doanh nghiệp phát hành trái phiếu thành nhiều đợt để cho phép doanh nghiệp phát hành trái phiếu huy động vốn, phù hợp với tiến độ thực hiện dự án đầu tư.

Về phạm vi của TPDN phát hành riêng lẻ, thực tế triển khai Nghị định 90 trong 7 năm qua đã cho thấy hầu hết các đợt phát hành TPDN là phát hành theo phương thức riêng lẻ. Các doanh nghiệp không phát hành ra công chúng để huy động vốn. Một số doanh nghiệp thực hiện phát hành riêng lẻ sau đó niêm yết, giao dịch trái phiếu trên Sở Giao dịch chứng khoán để tránh việc phát hành trái phiếu ra công chúng. Do vậy, Nghị định 163 quy định lại thành: TPDN phát hành riêng lẻ cho dưới 100 nhà đầu tư không bao gồm nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp, để định hướng nhà đầu tư mua trái phiếu là nhà đầu tư chuyên nghiệp, phân biệt rõ kênh phát hành riêng lẻ với kênh phát hành ra công chúng theo quy định tại Luật Chứng khoán. Đối với giao dịch TPDN phát hành riêng lẻ, Nghị định quy định TPDN phát hành riêng lẻ bị hạn chế giao dịch trong phạm vi 100 nhà đầu tư trong vòng một năm kể từ ngày phát hành, sau một năm, trái phiếu được tự do giao dịch không bị hạn chế về số lượng nhà đầu tư. Để quản lý số lượng nhà đầu tư, Nghị định quy định TPDN riêng lẻ sau khi phát hành phải lưu ký trái phiếu tại tổ chức lưu ký trái phiếu được phép. Quy định này cũng góp phần tăng cường tính công khai, minh bạch và thúc đẩy giao dịch TPDN.

Một điểm mới đáng chú ý của Nghị định 163 là quy định cụ thể về việc công bố thông tin bao gồm trách nhiệm và nội dung công bố thông tin của DN phát hành cho nhà đầu tư và Sở Giao dịch chứng khoán; thiết lập chuyên trang thông tin tập trung về TPDN do Sở quản lý và vận hành trên cơ sở tận dụng cơ sở hạ tầng đã có sẵn để quản lý tập trung toàn bộ thông tin về thị trường TPDN phát hành riêng lẻ. Quy định này nhằm nâng cao tính công khai, minh bạch của việc huy động vốn trái phiếu, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp và nhà đầu tư tham gia vào huy động vốn. Với việc thiết lập chuyên trang về TPDN tại Sở Giao dịch chứng khoán, thông tin, cơ sở dữ liệu về tình hình phát hành TPDN và tình hình tài chính của DN phát hành sẽ được Sở Giao dịch chứng khoán tập hợp một cách thống nhất, chuyên nghiệp để cung cấp cho nhà đầu tư, doanh nghiệp phát hành trái phiếu và cơ quan quản lý khai thác.

(责任编辑：Ngoại Hạng Anh)