Chi phí kinh tế của xã hội cho hệ thống các tổ chức quần chúng công hàng năm dao động từ 45,àitoánchiphíhiệuquảvớicáctổchứcxãhộbảng xếp hạng vdqg pháp6 nghìn tỷ đồng đến 68,1 nghìn tỷ đồng

Tuy nhiên, chi phí kinh tế và hiệu quả hoạt động của các tổ chức này vẫn là một câu hỏi lớn, đòi hỏi phải có sự giải pháp để nâng cao tính minh bạch, nâng cao hiệu quả trong hoạt động của các tổ chức xã hội.

Chi phí cho tổ chức xã hội chiếm 1 – 1,7% GDP

Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), các tổ chức mang tính xã hội, gọi chung là tổ chức quần chúng công được Nhà nước bao cấp hoặc hỗ trợ bằng ngân sách và hưởng nhiều chính sách ưu đãi đặc quyền. Nhóm này bao gồm Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQ) và 5 tổ chức chính trị - xã hội, còn gọi là đoàn thể (Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên, Công đoàn, và Hội Cựu chiến binh), cùng 28 hội đặc thù theo quy định của Nghị định số 45/2010/NĐ-CP.

Ước tính của các chuyên gia VEPR cho rằng, chi phí kinh tế của xã hội cho hệ thống các tổ chức quần chúng công hàng năm dao động từ 45,6 nghìn tỷ đồng đến 68,1 nghìn tỷ đồng, trong đó chi NSNN ước vào khoảng 14 nghìn tỷ đồng và khoản chi này có xu hướng tăng nhanh. Tổng số tiền ngân sách hỗ trợ cho Trung ương Hội của các tổ chức quần chúng công trong giai đoạn 2006 - 2014 tăng từ 781,3 tỷ đồng (năm 2006) lên 1.899,7 tỷ đồng (dự toán năm 2014). Đây là khoản tiền tương đương với mức dự toán chi cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư (1.873 tỷ đồng), Bộ Khoa học Công nghệ (1.768 tỷ đồng), và Bộ Công thương (1.916 tỷ đồng). Theo quy định, ngân sách hỗ trợ các tổ chức quần chúng công được lấy từ hai nguồn: Ngân sách trung ương, dành cho Trung ương hội và ngân sách địa phương, dành cho cơ quan địa phương. Toàn bộ chi phí xã hội cho nhóm các tổ chức này tương đương từ 1 - 1,7% GDP của cả nước.

Trong khi đó, các tổ chức này đang rơi vào một quá trình hành chính hóa khá mạnh, thể hiện ở bộ máy biên chế cồng kềnh, hệ thống tổ chức tương đối thiếu linh hoạt, chồng chéo trong hoạt động. Hơn nữa, quy mô kinh tế không ảnh hưởng đến việc tăng hay giảm biên chế. Chi phí cho biên chế chiếm phần lớn nhất trong cơ cấu chi của MTTQ, đoàn thể, và các hội đặc thù địa phương. Có nơi riêng khoản chi cho các biên chế đã chiếm đến hơn 90% ngân sách hoạt động.

Ngoài ra, các tổ chức quần chúng công được quyền thành lập các đơn vị sự nghiệp trực thuộc, nhiều đơn vị tham gia hoạt động kinh tế. Tuy vậy, việc quản lý hệ thống các đơn vị này gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt liên quan đến vấn đề tài chính.

Đề xuất không cấp ngân sách cho hội đặc thù theo biên chế

Dù được bao cấp từ ngân sách và nhiều hỗ trợ đặc biệt nhưng mối quan hệ giữa chi phí và hiệu quả không rõ ràng. Trong khi cấp quản lý nhà nước cho rằng công tác quản lý hội là khó khăn do không đánh giá được hiệu quả hoạt động của hội, thì cấp cơ sở của các hội, đoàn thể cho rằng hoạt động của họ không hiệu quả do thiếu thốn về mặt biên chế, kinh phí hoạt động.

Để giải quyết bài toán này, vừa giảm gánh nặng cho ngân sách, đồng thời tăng hiệu quả hoạt động, giảm sự chồng chéo, cồng kềnh trong bộ máy, các chuyên gia của VEPR đã đề xuất nhiều giải pháp. Trong đó, nhấn mạnh quy định chặt chẽ hơn về quản lý tài chính của các tổ chức quần chúng công. Do các tổ chức này có cơ chế tiếp nhận ngân sách tương tự như các cơ quan hành chính, cần phải có cơ chế giám sát, chất vấn hoạt động tài chính của các tổ chức này và MTTQ là cơ quan nên đảm trách nhiệm vụ này. Đồng thời, nhóm nghiên cứu cũng đề xuất gộp các cơ quan các tổ chức quần chúng công cấp xã vào dưới sự quản lý của MTTQ, vừa để tiết kiệm chi phí hoạt động cho bộ máy và nâng cao hiệu quả hoạt động thực chất ở cấp cơ sở.

Về cơ chế tài chính, cần có cơ chế phân bổ NSNN cho các tổ chức này theo hướng giảm bớt tính hành chính hóa của hệ thống, giảm chế độ bao cấp và cơ chế xin - cho, tập trung nhiều hơn vào hiệu quả hoạt động của tổ chức. Nên xem xét lại chính sách biên chế theo hướng tinh giản hệ thống tổ chức, tập trung vào những nhiệm vụ được giao thay vì biên chế, giúp tổ chức hoạt động một cách gọn gàng và linh động hơn. Đồng thời, bãi bỏ chính sách cấp ngân sách hoạt động cho hội đặc thù theo biên chế, chỉ cấp NSNN khi thực hiện các nhiệm vụ Nhà nước giao, nếu có.

Đối với các đơn vị kinh tế trực thuộc của các tổ chức quần chúng công, giải pháp được đưa ra là rà soát, đánh giá lại năng lực kinh tế tài chính của từng đơn vị. Bước tiếp theo là áp dụng chính sách xã hội hóa, từng bước xóa bỏ sự phụ thuộc về mặt ngân sách và danh nghĩa của những đơn vị đó với Nhà nước. Cùng với đó, xem xét tiến hành cổ phần hóa các doanh nghiệp trực thuộc, tách các doanh nghiệp ra khỏi tổ chức mẹ và hoạt động một cách độc lập theo nguyên tắc của kinh tế thị trường.

Những giải pháp trên sẽ góp phần nâng cao tính hiệu quả, minh bạch của các tổ chức xã hội, đoàn thể, một yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh NSNN khó khăn, kinh tế xã hội đang ngày càng phát triển theo chiều hướng phức tạp.

H.Y

(责任编辑：Cúp C2)