Quy định về bảo hiểm xã hội một lần khá thông thoáng

Ông Trần Hải Nam - Phó Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm xã hội (BHXH),àmsaohạnchếtìnhtrạngnhậnbảohiểmxãhộimộtlầnhận định trận stuttgart Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) cho biết, chính sách BHXH một lần đã được quy định ngay từ Điều lệ BHXH đầu tiên đến nay.

Không nhận bảo hiểm xã hội một lần, lương hưu giúp người lao động tự chủ tài chính khi về già.

Trong giai đoạn trước năm 1995, chính sách chỉ áp dụng đối với công nhân viên chức nhà nước mất sức lao động phải thôi việc và có thời gian công tác liên tục dưới 5 năm (những người nghỉ việc không do yêu cầu của cơ quan, đơn vị thì sẽ không được hưởng quyền lợi BHXH). Đến giai đoạn 1995-2002, chính sách BHXH một lần được thực hiện đối với mọi người lao động (NLĐ) có nguyện vọng mà khi nghỉ việc chưa đủ tuổi đời để hưởng chế độ hưu trí hằng tháng.

Từ ngày 1/1/2003, mặc dù Nghị định 01/2003/NĐ-CP đã điều chỉnh quy định nhằm hạn chế tình trạng hưởng BHXH một lần, theo đó NLĐ nghỉ việc nhưng chưa đủ tuổi nghỉ hưu và chưa đủ thời gian đóng BHXH thì được cấp sổ BHXH và bảo lưu thời gian đóng BHXH để đến khi có điều kiện thì tiếp tục đóng BHXH. Chỉ những người khi nghỉ việc đã đủ tuổi nghỉ hưu hoặc suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên nhưng chưa đủ thời gian đóng BHXH để hưởng chế độ hưu trí hàng tháng hoặc định cư hợp pháp ở nước ngoài mới thuộc đối tượng chi trả. Tuy nhiên, tại thời điểm đó, trước làn sóng không đồng thuận của một bộ phận NLĐ với quy định mới, Bộ LĐTBXH đã ban hành Thông tư số 07/2007/TT-BLĐTBXH cho phép NLĐ làm việc theo hợp đồng có thời hạn đã giao kết trước ngày 1/1/2003 mà chấm dứt HĐLĐ sau ngày 1/1/2003, nếu có đơn tự nguyện thì được trợ cấp BHXH 1 lần.

Giai đoạn 2007-2015, theo quy định của Luật BHXH năm 2006, chính sách BHXH một lần tiếp tục thực hiện, tuy nhiên có ràng buộc “sau một năm nghỉ việc mà không tiếp tục tham gia BHXH đối với người chưa đủ 20 năm đóng BHXH”. Giai đoạn từ 2016 đến nay, Luật BHXH năm 2014 tiếp tục hạn chế đối tượng hưởng BHXH một lần bằng việc không bao gồm cả đối tượng NLĐ “sau một năm nghỉ việc mà không tiếp tục tham gia BHXH”. Tuy nhiên, bằng Nghị quyết số 93/2015/QH13, Quốc hội đã cho phép thực hiện trở lại việc chi trả BHXH một lần đối với trường hợp NLĐ sau một năm nghỉ việc mà chưa đủ 20 năm đóng BHXH.

Theo ông Nam, những quy định về BHXH một lần thời gian qua khá thông thoáng và thuận lợi, nên số người thụ hưởng chính sách liên tục tăng cao, đặt ra thách thức trong việc mở rộng độ bao phủ BHXH, không đảm bảo an ninh thu nhập cho NLĐ khi hết tuổi lao động và không đảm bảo an sinh xã hội lâu dài.

Sớm tăng lợi ích và tính hấp dẫn của chính sách lương hưu

Để hạn chế tình trạng nhận BHXH một lần, các chuyên gia đều nhấn mạnh tới vai trò công tác truyền thông. Theo đó, cần tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến chính sách pháp luật về BHXH, để NLĐ thấy được lợi ích của việc nhận trợ cấp hưu trí hàng tháng, để họ dễ dàng so sánh thiệt hơn khi nhận trợ cấp hàng tháng hay nhận trợ BHXH một lần.

Tiếp đó, trong quá trình cải cách BHXH theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII, cần phải hoàn thiện chính sách pháp luật về BHXH theo hướng hạn chế nhận trợ cấp BHXH một lần. Cụ thể, giảm mức trợ cấp BHXH một lần, nhất là trợ cấp hưu trí một lần đối với những người đến tuổi về hưu nhận trợ cấp hưu trí một lần. Phần đóng góp cho chế độ hưu trí của người sử dụng lao động cần được nghiên cứu cắt giảm nếu NLĐ yêu cầu nhận trợ cấp hưu trí một lần. Thực hiện chiết khấu số tiền trợ cấp BHXH một lần theo số năm đóng BHXH của NLĐ.

Theo ông André Gama - Phụ trách chương trình an sinh xã hội của Tổ chức Lao động quốc tế ILO tại Việt Nam, Việt Nam cần đẩy mạnh truyền thông để nâng cao nhận thức và xây dựng lòng tin của NLĐ với hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam. Hiện nay, công nghệ, thị trường lao động, cơ cấu dân số thay đổi nên chính sách pháp luật cũng cần có sự thay đổi định kỳ phù hợp với thực tế để bảo vệ NLĐ. Để giữ NLĐ ở lại với hệ thống an sinh, đảm bảo quyền lợi lâu dài, cần phải tìm cách củng cố hệ thống an sinh xã hội, bổ sung một số chế độ an sinh đảm bảo giải quyết vấn đề mà NLĐ phải đối mặt - những vấn đề mà họ chỉ giải quyết được bằng cách rút BHXH một lần.

Bên cạnh những giải pháp trên, theo ông Trần Hải Nam, cần tăng lợi ích và tính hấp dẫn của chính sách lương hưu thông qua việc sớm thực hiện giảm điều kiện về thời gian đóng góp tối thiểu từ 20 năm xuống 15 năm và tiến tới 10 năm; quản lý và tổ chức thực hiện tốt quy định về tiền lương đóng để đảm bảo tiền lương đóng phải tiệm cận dần với mức tiền lương và thu nhập thực tế của NLĐ. Từ đó, góp phần cải thiện mức lương hưu, thu hẹp khoảng cách về tiền lương hưu với tiền lương khi còn làm việc; thực hiện sửa đổi công thức tính lương hưu bên cạnh nguyên tắc đóng - hưởng cần có tính chia sẻ. Đồng thời, hoàn thiện chính sách BHXH tự nguyện theo hướng đa dạng, linh hoạt (bổ sung thêm các chế độ ngắn hạn, tăng cường chính sách hỗ trợ tiền đóng từ ngân sách và huy động các nguồn lực xã hội khác,…) để tăng thêm cơ hội cho những NLĐ không có cơ hội trở lại với khu vực lao động chính thức có thể tiếp tục đóng BHXH tự nguyện để hưởng lương hưu.

(责任编辑：Ngoại Hạng Anh)