Khung pháp lý cho TTCK đang bộc lộ những bất cập, vướng mắc liên quan đến những Luật khác. Ảnh: S.T.

Không còn phù hợp với thực tiễn

Với 20 năm hình thành và phát triển, cho đến nay TTCK đã xây dựng được khung khổ pháp lý, cơ cấu và quy mô thị trường tương đối đầy đủ, phù hợp với các thông lệ quốc tế. Quá trình hoàn thiện thể chế TTCK đã có những tác động tích cực đến TTCK Việt Nam trên nhiều khía cạnh. Nhờ đó mà mức vốn hóa thị trường cổ phiếu từ lúc mới ra đời chỉ chiếm 0,3% GDP nhưng hiện nay đã lên tới 40% GDP (khoảng 77 tỷ USD) với trên 1.000 công ty niêm yết giao dịch cổ phiếu. TTCK trở thành một trong những kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế với tổng giá trị huy động vốn từ khi thành lập đến nay đạt khoảng 2 triệu tỷ đồng, đáp ứng khoảng 23% tổng vốn đầu tư toàn xã hội.

Không chỉ khơi thông dòng vốn trong nước, TTCK còn khơi thông dòng vốn đầu tư nước ngoài. Đến nay, tổng giá trị thị trường danh mục nắm giữ của nhà đầu tư nước ngoài đạt khoảng 19,55 tỷ USD (tăng 20,7% so với cuối năm 2015). Đặc biệt, thông qua TTCK, gần 4.000 doanh nghiệp đã được cổ phần hóa từ năm 2001 đến nay. Đối với các doanh nghiệp Nhà nước đã cổ phần hóa và niêm yết, tổng tài sản tăng bình quân 12%/năm, vốn chủ sở hữu tăng 16%/năm, lợi nhuận tăng khoảng 8,6%/năm.

Hệ thống pháp lý về TTCK đã từng bước được hoàn thiện, hiệu lực pháp lý của các văn bản quản lý thị trường ngày càng được nâng cao, từ Nghị định 48/1998/NĐ-CP đến nay là Luật Chứng khoán năm 2006 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Chứng khoán năm 2010. Tuy nhiên, thực tế đã chỉ ra rằng khuôn khổ pháp lý này đến nay đã chậm hơn so với yêu cầu phát triển và hội nhập.

Theo nhận định của ông Nguyễn Quang Việt, Vụ Pháp chế, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, một số nội dung của Luật Chứng khoán hiện hành không còn đáp ứng được yêu cầu thực tiễn do TTCK Việt Nam ngày càng phát triển với các công cụ đa dạng, hình thức giao dịch phức tạp hơn. Hiện tại và trong tương lai, với sự phát triển của thị trường, nhu cầu của nhà đầu tư ngày càng nhiều, sự hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, những quy định của Luật Chứng khoán hiện hành không đủ bao quát thực tiễn, tạo ra lỗ hổng về pháp lý, làm ảnh hưởng tới quyền và lợi ích của các chủ thể tham gia TTCK cũng như khó khăn cho việc quản lý, giám sát của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

Theo đại diện Công ty cổ phần chứng khoán Bảo Việt, hiện nay Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư và một số cơ chế, chính sách đã thay đổi, nếu vẫn giữ Luật Chứng khoán như hiện hành, sẽ không có sự đồng bộ, tạo rào cản về pháp lý, ảnh hưởng đến sự phát triển của TTCK. Mặt khác, từ trước tới nay, nước ta chưa thực hiện sửa chữa, bổ sung luật có liên quan đến TTCK. Những vấn đề nảy sinh của thị trường liên quan đến những lĩnh vực khác nhau được giải quyết bằng các văn bản dưới luật thay vì sửa đổi luật tương ứng. Do vậy, đã xuất hiện các văn bản dưới luật có mâu thuẫn, vượt quá thẩm quyền hoặc văn bản luật của mỗi một ban ngành lại có những cách hiểu và vận dụng khác nhau làm cho môi trường pháp lý không đồng nhất và khó hiểu dưới con mắt của nhà đầu tư nước ngoài.

Sửa để hội nhập!

Để tiếp tục phát triển TTCK, nâng hạng thị trường so với các nước trong khu vực, đáp ứng các thay đổi của thị trường, nhất là trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, chủ trương hoàn thiện thể chế thị trường được Chính phủ quan tâm, triển khai. Chủ trương này thể hiện trong quyết định 252/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 1-3-2012. Theo đó, một trong các giải pháp phát triển TTCK là hoàn thiện khung khổ pháp lý và nâng cao năng lực quản lý giám sát, cụ thể trong giai đoạn 2015-2020 xây dựng và trình Quốc hội Luật Chứng khoán mới (thay thế Luật Chứng khoán hiện hành).

Theo bà Lê Thị Thùy Vân, Trưởng ban Phát triển thị trường, Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính, dự kiến việc xây dựng Luật Chứng khoán thế hệ mới vào năm 2018 sẽ đảm bảo sự phù hợp và thống nhất cao trong hệ thống pháp luật Việt Nam với những quy định chi tiết hơn về các sản phẩm nghiệp vụ nhưng vẫn đảm bảo quyền tự do tối đa của các chủ thể tham gia thị trường.

Để phát triển TTCK theo hướng hiện đại và hội nhập, bà Thùy Vân cho rằng cần hoàn thiện cơ sở pháp lý thu hút sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài. Ngoài ra, cần thiết phải triển khai các giải pháp nâng hạng TTCK Việt Nam. Bên cạnh đó, cần nâng cao tính pháp lý của công bố thông tin mà cụ thể là lập thành báo cáo riêng thay vì là một phần của báo cáo thường niên như hiện nay. Mặt khác quy định công bố thông tin về môi trường và trách nhiệm cộng đồng cần được quy định cụ thể trong nội dung thông tư, thay vì nằm ở phần phụ lục như hiện nay.

Đại diện Vụ Phát triển thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước kiến nghị, cần triển khai ngay TTCK phái sinh, đa dạng hóa các sản phẩm chứng khoán và gắn cổ phần hóa với đăng ký/niêm yết trên TTCK; cần sớm đưa TTCK phái sinh đi vào hoạt động với 3 sản phẩm là hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu HNX30, hợp đồng tương lai chỉ số cổ phiếu VN30 và hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ kỳ hạn 5 năm. Đồng thời tiếp tục giảm mạnh tỷ lệ sở hữu Nhà nước tại các ngành nghề không cần kiểm soát, tăng sự tham gia của các nhà đầu tư chuyên nghiệp vào doanh nghiệp Nhà nước cổ phần hóa. Theo dự kiến của lãnh đạo Bộ Tài chính, đến giữa năm 2017, TTCK phái sinh sẽ được mở cửa.

Ông Nguyễn Quang Việt đề xuất, khi xây dựng Luật Chứng khoán mới cần bổ sung thẩm quyền đảm bảo cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Đồng thời phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý Nhà nước trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, điều hành TTCK, hoạt động giám sát và cưỡng chế thực thi nhằm đảm bảo an toàn cho TTCK và cả hệ thống tài chính quốc gia.

(责任编辑：Nhà cái uy tín)