Hình thành các khu kinh tế

Từ cuối năm 1997,ớikhukinhtếvàkhucôngnghiệptiếlịch sử đối đầu liverpool Chính phủ chủ trương nghiên cứu để xây dựng đặc khu kinh tế ở nước ta. Có 11 địa điểm được đưa vào danh sách lựa chọn, cuối cùng, Chu Lai (Quảng Nam) được phép xây dựng khu kinh tế (KKT) mở đầu tiên với nhiều chính sách mới có tính thử nghiệm.

KKT mở Chu Lai được thành lập tháng 6/2003, gồm khu thuế quan và khu phi thuế quan. Khu phi thuế quan (khu cảng tự do) gắn với Cảng Kỳ Hà, sản xuất hàng xuất khẩu và phục vụ xuất khẩu tại chỗ (gia công, chế tác), thương mại hàng hóa (xuất khẩu, nhập khẩu, chuyển khẩu, tạm nhập tái xuất, phân phối, siêu thị bán lẻ), thương mại dịch vụ (phân loại, đóng gói, vận chuyển, giao nhận hàng hóa quá cảnh, bảo quản, kho tàng, bưu chính, viễn thông, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, vui chơi, giải trí, nhà hàng ăn uống) xúc tiến thương mại (giới thiệu sản phẩm, hội chợ triển lãm; chi nhánh, văn phòng đại diện của các công ty trong nước và nước ngoài, bao gồm cả các tổ chức tài chính, ngân hàng) và các hoạt động thương mại khác.

Tính đến cuối năm 2016, KKT mở Chu Lai đã có 112 dự án đầu tư với vốn đăng ký hơn 2 tỷ USD, 75 dự án đã đi vào hoạt động với vốn thực hiện 970 triệu USD, giải quyết việc làm cho hơn 15.000 lao động, đóng góp vào thu ngân sách của tỉnh ở mức trung bình 65%; đã tạo ra một số sản phẩm công nghiệp chính như ô tô, hàng điện tử, kính xây dựng, góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh, từng bước hình thành diện mạo của một khu kinh tế, đóng góp quan trọng vào sự phát triển Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, trong đó có Khu phức hợp ô tô Trường Hải.

Hiện nay, nước ta có 16 KKT ven biển với diện tích mặt đất và mặt nước là 730.553 ha (chưa tính 21 KKT cửa khẩu); trong đó, 3 KKT đã được Chính phủ quyết định chuyển thành đặc khu kinh tế, là Vân Đồn (Quảng Ninh), Bắc Vân Phong (Khánh Hòa) và Phú Quốc (Kiên Giang). Ngoài ra, còn có 2 KKT tại Thái Bình và Nam Định đã có trong quy hoạch, nhưng chưa được thành lập.

Vụ Quản lý các khu kinh tế (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho biết, trong 16 KKT đã có 14 khu công nghiệp (KCN), khu phi thuế quan đi vào hoạt động, với tổng diện tích đất tự nhiên 4.000 ha và 20 KCN, khu phi thuế quan đang trong giai đoạn xây dựng cơ bản, với tổng diện tích đất tự nhiên 3.500 ha.

Do các KKT có diện tích lớn và mới được thành lập, nên phần lớn đang trong giai đoạn xây dựng hạ tầng kỹ thuật, một số tuyến đường giao thông chính, hệ thống cấp điện, cấp nước, thông tin liên lạc, khu tái định cư, hạ tầng KCN đã được hoàn thành, đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư, mang lại hiệu quả tích cực cho sự phát triển của địa phương.

Vốn FDI trong KCN và KKT chiếm khoảng 80% tổng vốn FDI đầu tư vào ngành công nghiệp nước ta. Doanh thu của các doanh nghiệpKCN và KKT năm 2016 đạt 145 tỷ USD, kim ngạch xuất khẩu đạt 88 tỷ USD, chiếm 51% tổng kim ngạch xuất khẩu; nộp ngân sách khoảng 105.000 tỷ đồng, tạo việc làm cho 2,85 triệu người với thu nhập bình quân 6 - 10 triệu đồng/người/tháng, góp phần hình thành đội ngũ lao động có trình độ chuyên môn cao.

Mặc dù vậy, thu hút FDI vào KKT còn ít, chưa thực đáp ứng yêu cầu; một số địa phương và ban quản lý ưu tiên cho việc lấp đầy diện tích công nghiệp, nên chưa chú trọng cơ cấu ngành nghề, công nghệ, yếu tố môi trường và biến đổi khí hậu.

Những vướng mắc về giá đất và vật liệu xây dựng tăng cao đã tác động trực tiếp tới tiến độ đền bù, giải phóng mặt bằng, xây dựng kết cấu hạ tầng và thu hút đầu tư vào KKT.