Nguồn: FiinRatings, HNX, ThaiBMA, KSEI, CCDC&ABO. Đồ họa tư liệu

Việt Nam còn thiếu sự hiện diện của nhà đầu tư tổ chức

Đánh giá về thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) của Việt Nam, ông Nguyễn Lý Thanh Lương - Trưởng nhóm Phân tích của VIS Rating cho rằng, hành vi của thị trường đã có sự căn chỉnh theo hướng tích cực hơn. Tuy nhiên, các giao dịch trái phiếu gần đây vẫn cho thấy thị trường còn thiếu nhận thức đầy đủ về rủi ro và cơ cấu nhà đầu tư chưa đủ đa dạng để duy trì hoạt động TPDN qua giai đoạn biến động.

Theo đó, hầu hết các trái phiếu được phát hành và giao dịch trên thị trường thứ cấp đều là các trái phiếu phát hành riêng lẻ, hoặc do các doanh nghiệp mới thành lập và không có hoạt động kinh doanh cốt lõi phát hành, và do đó có rất ít thông tin công khai để nhà đầu tư có thể theo dõi và phân tích rủi ro. Trong giai đoạn 2022 - 2023, gần 50% các trường hợp chậm trả trái phiếu đến từ các doanh nghiệp mới thành lập, tình hình tài chính yếu, nhưng vẫn phát hành được với mức lãi suất hấp dẫn trong giai đoạn trước.

“So với các thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển hơn trong khu vực, Việt Nam thiếu sự hiện diện các nhà đầu tư tổ chức có thời gian đầu tư nắm giữ dài hạn và khả năng chịu đựng rủi ro cao để vượt qua các biến động ngắn hạn” - Chuyên gia của VIS Rating cho hay.

Còn theo các chuyên gia của FiinRatings, việc hạn chế sự tham gia của nhà đầu tư cá nhân được như hiện nay vào thị trường trái phiếu riêng lẻ là một chủ trương hợp lý, bởi trái phiếu riêng lẻ bản chất có tính chuẩn hóa không cao và phần lớn dựa trên sự đàm phán, thỏa thuận. Những nhà đầu tư tổ chức là định chế tài chính có khả năng xử lý các rủi ro từ TPDN riêng lẻ tốt hơn.

Thông lệ tại một số nước Châu Á, chẳng hạn như tại Trung Quốc, nhà đầu tư cá nhân hầu như không tham gia sở hữu trực tiếp TPDN. Thay vào đó, họ đầu tư qua việc ủy thác và mua chứng chỉ quỹ được quản lý bởi các công ty quản lý quỹ. Ngoài ra, tại Thái Lan, tỷ lệ tham gia của nhà đầu tư cá nhân ở mức cao do áp dụng định nghĩa nhà đầu tư giàu có “High-net-worth investors” (có tài sản ròng 30 triệu bath tức khoảng 22 tỷ VND trở lên; thu nhập hàng năm ít nhất 2,2 tỷ đồng) hoặc tổng danh mục chứng khoán 8 triệu bath, tức khoảng 6 tỷ đồng).

Nhà đầu tư tổ chức – nhân tố quyết định sự bền vững

Để thực hiện mục tiêu phát triển thị trường TPDN riêng lẻ theo hướng chuyên nghiệp, bền vững và phù hợp với thông lệ quốc tế, hạn chế các vi phạm đã xảy ra trong thời gian vừa qua, tại dự thảo Luật Chứng khoán sửa đổi đã đề xuất bổ sung khoản 1a vào sau khoản 1 Điều 11 Luật chứng khoán, quy định: “Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp tham gia mua, giao dịch, chuyển nhượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là tổ chức…”.

Theo quan điểm của FiinRatings, việc hạn chế sự tham gia của nhóm nhà đầu tư cá nhân vào TPDN riêng lẻ là hợp lý. Điều này phù hợp với thông lệ quốc tế cũng như do đặc thù sản phẩm TPDN riêng lẻ có tính chuẩn hóa thấp, dẫn đến mức độ rủi ro tín dụng cao.

Tuy nhiên, để tránh việc dòng vốn bị “nghẽn” khi nhà đầu tư cá nhân bị hạn chế tham gia thị trường, cần sớm rà soát những hạn chế đầu tư vào TPDN của các nhà đầu tư tổ chức (công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư…) để thị trường có thể duy trì sự liên tục và tránh gián đoạn do tác động của quy định mới. Ngoài ra, đẩy mạnh xếp hạng tín nhiệm trái phiếu để hỗ trợ các nhà đầu tư tổ chức phân bổ tài sản theo rủi ro. Thông lệ này đã được hầu hết các thị trường quốc tế và các thị trường trong khối ASEAN như Malaysia, Thái Lan, Singapore, Philippine và Indonesia áp dụng.

Theo ông Nguyễn Lý Thành Lương, dự thảo Luật Chứng khoán sửa đổi, cơ quan quản lý đã đề xuất các quy định bảo vệ bổ sung nhằm giảm bớt trường hợp các nhà đầu tư chấp nhận rủi ro quá mức, chẳng hạn như giới hạn trái phiếu phát hành riêng lẻ chỉ cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp là tổ chức. “Do đó, sự tham gia tích cực hơn của nhà đầu tư tổ chức vào thị trường TPDN là rất quan trọng đối với sự phát triển bền vững của thị trường này” – Chuyên gia của VIS Rating nhấn mạnh.

Theo dữ liệu thống kê của VIS Rating từ dữ kiện của Bộ Tài chính và từ các báo cáo tài chính bán niên, tính đến cuối tháng 6/2024, các nhà đầu tư tổ chức như công ty bảo hiểm, quỹ hưu trí và quỹ đầu tư chỉ nắm giữ 8% tổng số TPDN đang lưu hành. Nhà đầu tư tổ chức lớn nhất của Việt Nam là Quỹ Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, tuy nhiên tổ chức này vẫn chưa bắt đầu đầu tư vào TPDN.

“Không giống như các nhà đầu tư cá nhân, những người thường tập trung vào lợi nhuận ngắn hạn, các nhà đầu tư tổ chức thường phải cân nhắc rủi ro đầu tư kỹ hơn, có thể đầu tư dài hạn và có khả năng chịu đựng rủi ro tốt hơn đối với các biến động ngắn hạn” - chuyên gia từ VIS Rating cho hay.

(责任编辑：Ngoại Hạng Anh)