Tìm phương thức tồn tại trên các nền tảng số

Khái niệm “hybrid journalism” không liên quan tới xu hướng xanh hóa. Tại Hội nghị thượng đỉnh Truyền thông khu vực châu Á - Thái Bình Dương tổ chức vào cuối tháng 8/2024, chuyên gia Earl Wilkinson, Giám đốc điều hành Hiệp hội Truyền thông quốc tế (INMA) giải thích, khi tăng trưởng báo in đã lên tới kịch trần và chỉ có chiều đi xuống, ngay cả tại thành trì “bất khả xâm phạm” là Bắc Âu và Ấn Độ, thì tất cả mọi loại hình báo chí sẽ cùng hội tụ về “digital” (kỹ thuật số, nền tảng số).

Nói một cách đơn giản, nếu gọi xe hơi hybrid là “xe lai”, thì “báo chí hybrid” cũng là báo chí “lai giống” giữa các thể loại khác nhau, cùng hội tụ về digital. Theo chuyên gia Wilkinson, báo in và tạp chí sẽ phải tìm phương thức tồn tại trên các nền tảng số. Truyền hình hay phát thanh đã chứng kiến sự sụp đổ của các phương thức truyền dẫn cũ như truyền hình cáp, số mặt đất, sóng AM, FM… để chuyển thành các OTT (cung cấp nội dung thông qua Internet) hay app (ứng dụng).

Cũng có người bi quan nói rằng, như vậy, báo chí sẽ chết. Nhưng sự thật là, chỉ có báo chí truyền thống chết mà thôi. Cayetano Chimeno, Giám đốc hợp tác toàn cầu của Digo - tập đoàn truyền thông Tây Ban Nha - khẳng định: “Báo chí không được phép chết. Chúng ta có thể sẽ phải ngừng sản xuất tin tức bằng văn bản và chỉ tạo nội dung video để tiếp cận công chúng ở nơi họ dành nhiều thời gian nhất: màn hình, màn hình, màn hình”. 

Nghĩa là, các cơ quan báo chí sẽ chuyển thành những tổ hợp truyền thông đa phương tiện, mặt trận chính nằm chủ yếu trên các nền tảng số. Trong Báo cáo Kỹ thuật số do Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters và Đại học Oxford thực hiện, phát hành giữa năm 2024, các tác giả cũng có chung nhận định như thế khi kết luận, trong vòng 20 năm qua, loại hình thông tin bằng văn bản đã chi phối mọi dòng chảy tin tức trên Internet. Loại hình này đã thúc đẩy độc giả tương tác và quyết định khả năng kiếm tiền của các tòa soạn. Nhưng giai đoạn thứ hai của cuộc cách mạng kỹ thuật số đã diễn ra, đòi hỏi một sự thay đổi không nhỏ từ văn hóa văn bản sang sản xuất đa phương tiện. 

Và như thế, ranh giới giữa các loại hình báo chí cũng sẽ bị xóa nhòa. “Người ta sẽ không còn xếp các loại hình báo chí vào các ‘rổ’ truyền thống nữa”, “New York Times cũng có thể cạnh tranh với NPR (Đài Phát thanh quốc gia Mỹ), hay CNN có thể cạnh tranh với The Atlantic”,  Wilkinson nhận định

Điều này đương nhiên sẽ đặt ra những thách thức ở các quốc gia vẫn quản lý báo chí theo phương thức truyền thống, khi mà các văn bản hiện hành không còn phù hợp với thời cuộc. 

Định hình giá trị mới

Thách thức rất lớn, nhưng nói như bà Nguyễn Thùy Dương, đại diện của Google News Initiatives khu vực châu Á-Thái Bình Dương tại một hội thảo tổ chức vào tháng 6/2024 ở Hà Nội, thì đây sẽ là cơ hội để các cơ quan báo chí tái định hình những giá trị mới. 

Chuyển đổi sốchính là con đường tắt để một cơ quan báo chí nhỏ vươn mình cạnh tranh với những gã khổng lồ truyền thông. Và ngược lại, một cơ quan báo chí lớn có thể lụn bại nếu chuyển đổi chậm. Chuyên gia Cayetano Chimeno nói vui, “thậm chí ở thành phố giả tưởng Metropolis, tờ Daily Planet (tờ báo có cô phóng viên chuyên đi săn tìm tung tích Siêu nhân) cũng sẽ phải chuyển đổi số để có được thành công”.