“Đại gia” ngành xây dựng không có nợ vay

Ông Nguyễn Bá Dương vừa có đơn từ nhiệmvị trí Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phầnXây dựng Coteccons(CK: CTD) sau hơn 16 năm gắn bó. Được coi là người sáng lập và chèo lái con thuyền Coteccons, ông Dương ghi dấu ấn đậm nét trong mỗi chặng đường phát triển của doanh nghiệp này. 

Xuất thân là một kiến trúc sư xây dựng, ông Dương bắt đầu sự nghiệp trong chính lĩnh vực được đào tạo và trải qua nhiều vị trí tại các đơn vị thuộc Bộ Xây dựng. Có giai đoạn, ông từng làm đến chức vụ Phó Giám đốc Công ty Xây dựng Descon,  trước khi là Giám đốc Bộ phận Khối Xây lắp thuật Công ty Kỹ thuật xây dựng và Vật liệu xây dựng Cotec - tiền thân của Coteccons sau này.

Kể từ tháng 8/2004, Coteccons hoạt động theo hình thức công ty cổ phần với vốn điều lệ 15,2 tỷ đồng, đánh dấu sự ra đời của một “đế chế” trong ngành xây dựng dưới sự lãnh đạo của ông Dương. Vào thời điểm đó, hầu hết các dự án cao tầng ở Việt Nam đều được thi công bởi nhưng đơn vị nước ngoài. Dưới sự chèo lái của ông Dương, đến nay Coteccons hoàn thành hơn 500 công trình và trở thành một trong những doanh nghiệp đầu ngành xây dựng Việt Nam. 

5 năm sau khi thành lập, cổ phiếu CTD của Coteccons được niêm yết trên HoSE từ tháng 1/2010 vốn điều lệ thời điểm đó là 184,5 tỷ đồng - gấp 12 lần ban đầu. Đến cuối năm 2019, tổng tài sản của doanh nghiệp đầu ngành xây dựng này đạt gần 16.199 tỷ đồng, gấp hơn 9 lần thời điểm mới lên sàn cách đây 10 năm.

Bên cạnh sự phát triển quy mô, kết quả kinh doanh của Coteccons cũng liên tục tăng trưởng mạnh. Đặc biệt trong giai đoạn bùng nổ từ 2016 đến 2018, doanh thu của Coteccons đều đạt trên 20.000 tỷ đồng và liên tục tăng. Lợi nhuận sau thuế thu về trên dưới 1.500 tỷ đồng mỗi năm.

Hai năm trở lại đây, trong bối cảnh khó khăn chung của ngành xây dựng, Coteccons cũng bắt đầu có dấu hiệu chững lại. Minh chứng rõ ràng nhất là con số lợi nhuận sau thuế năm 2019 sụt giảm tới hơn một nửa so với năm trước đó, xuống mức 799 tỷ đồng.

Năm 2020, Coteccons lên kế hoạch kinh doanh tương đối thận trọng với doanh thu 16.000 tỷ đồng và lợi nhuận sau thuế 600 tỷ đồng, tương ứng giảm 33% và 16% so với kết quả đạt được năm 2019.

Việc sụt giảm, ngoài liên quan đến thị trường xây dựng, một phần còn do cấu trúc tài chính có phần khác biệt. Khác với những đối thủ trong ngành, Coteccons thường xuyên duy trì một lượng tiền mặt (tiền, tương đương tiền và tiền gửi) lớn, đồng thời nói không với vay nợ. Đây được xem là bản sắc của “đại gia” ngành xây dựng này.

Việc thường xuyên duy trì một lượng tiền mặt dồi dào giúp Coteccons luôn đảm bảo các chỉ tiêu thanh toán ở mức cao. Cùng với đó, khoản tiền gửi lớn cũng mang về cho doanh nghiệp này hàng trăm tỷ đồng tiền lãi mỗi năm, đóng góp đáng kể vào doanh thu tài chính.

Tuy nhiên, việc nắm giữ một lượng tiền mặt lớn đồng thời không sử dụng đòn bẩy tài chính khiến giới đầu tư đặt dấu hỏi về vấn đề tối đa hóa hiệu quả sử dụng vốn và khả năng tăng trưởng của Coteccons.

Bên cạnh đó, chiến lược phát triển của Coteccons cũng có những khác biệt căn bản so với các doanh nghiệp cùng ngành xây dựng.Coteccons hướng đến sự phân bổ tài nguyên nhiều hơn cho các công ty thành viên thay vì tập trung tối đa về công ty mẹ.

Ông Nguyễn Bá Dương từng chia sẻ về việc lập nhiều công ty thành viên để tạo thành hệ sinh thái được gọi dưới cái tên “Coteccons Group”. Hệ thống này là tạo môi trường cho những người cộng sự cùng gắn bó với ông thăng tiến, thử thách tài năng. Ngoài ra, những công ty này cũng giúp tạo thêm nguồn thu nhập khác  bên cạnh khoản thu nhập chính.

Việc đảm bảo quyền lợi cho các nhân sự cùng đồng hành cũng là sự lý giải cho chính sách ESOP đều đặn hàng năm của Coteccons và chính điều này khiến nhiều người tài luôn sẵn sàng theo ông Dương.

Tuy nhiên, chiến lược trên lại là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến cuộc chiến nội bộ kéo dài “dai dẳng” giữa lãnh đạo cấp cao và cổ đông lớn nước ngoài tại Coteccons với kết cục là sự rút lui của "vị thuyền trưởng".

Mẫu thuẫn nội bộ ồn ào kéo dài

Năm 2012, Kusto - một tập đoàn đầu tư tư nhân quốc tế có trụ sở chính tại Singapore đã có những cuộc tiếp xúc với Coteccons với mong muốn cùng đồng hành mở rộng thị trường và phát triển đội ngũ. Không lâu sau đó, Kusto trở thành cổ đông lớn của CTD thông việc đợt phát hành hơn 10 triệu cổ phiếu, huy động 500 tỷ đồng. Được bổ sung dòng tiền, những năm sau đó doanh thu Coteccons cũng ghi nhận đà tăng trưởng nhanh. 

Tuy nhiên, sự bất hòa giữa các cổ đông và ban lãnh đạo Coteccons manh nha vài năm sau đó khi xuất hiện những công ty liên quan tới Coteccons như Ricons, Unicons, BM Windows... đều có kết quả kinh doanh tăng trưởng mạnh, trong khi hiệu quả kinh doanh lẫn lợi nhuận của Coteccons đều suy giảm.

Dấu hiệu ngày càng rõ rệt hơn khi Ban lãnh đạo Coteccons đưa ra phương án sáp nhập các công ty con, điển hình là Unicons và Ricons. Nhà đầu tư ngoại e ngại  việc này khiến pha loãng tỷ lệ sở hữu của họ. Nếu đồng ý sáp nhập thì tỷ lệ sở hữu sẽ bị giảm xuống do nhóm cổ đông ngoại không có cổ phần tại các công ty con. Nếu không đồng ý sáp nhập, tài nguyên của Coteccons sẽ bị phân tán sang các công ty thành viên mà nhóm cổ đông ngoại không có lợi ích ở đó.

Mâu thuẫn giữa Kusto với Coteccons trở nên gay gắt hơn từ năm 2017 khi cổ đông ngoại này yêu cầu HĐQT Coteccons thay đổi chính sách ESOP đồng thời phản đối quyết định sáp nhập Ricons (công ty mà Coteccons chiếm giữ 15% cổ phần) dù trước đó đã sáp nhập thành công Unicons.

Đỉnh điểm vào năm 2019, Kusto đã yêu cầu tổ chức Đại hội cổ đông bất thường, kiểm toán các công ty thành viên. Lý do mà Kusto đưa ra là có sự xung đột lợi ích giữa các nhà quản trị điều hành của Coteccons với các công ty thành viên trong tập đoàn. 

Một năm sau, tức là vào tháng 6/2020, Kusto một lần nữa đòi triệu tập đại hội bất thường và yêu cầu thay nhà sáng lập kiêm chủ tịch Coteccons và toàn bộ ban điều hành từ chức để bầu HĐQT mới.

Trước động thái này, phía Coteccons cũng có những phản ứng gay gắt và cho rằng những cáo buộc vô căn cứ. Mâu thuẫn tưởng chừng có thể tìm được lối thoát khi ông Nguyễn Bá Dương rút khỏi Hội đồng quản trị Ricons. Về phía Coteccons, Tổng giám đốc Nguyễn Sỹ Công và ông Trần Quyết Thắng từ nhiệm Thành viên HĐQT, nhường chỗ cho đại diện The8th và Kusto.

Mặt khác, Ricons cũng thay đổi nhận diện thương hiệu, không còn trong Coteccons Group và tuyên bố phát triển hệ sinh thái Ricons Group với 8 thương hiệu khác nhau và đang có kế hoạch niêm yết cổ phiếu trên HoSE ngay trong năm 2021 dưới sức ép từ cổ đông ngoại Dragon Capital.

Rời Coteccons không có nghĩa là dừng lại

Việc ông Nguyễn Bá Dương rút khỏi Coteccons được nhận định là dấu chấm hết cho hệ sinh thái mang tên Coteccons Group với Unicons, Ricons, F.D.C (Newtecons), BM Windows, Boho Décor, Dcons, Smart… có mối quan hệ qua lại mật thiết và từng được marketing cùng nhau. 

Mặc dù rút khỏi Coteccons với lý do "sức khỏe và muốn giành nhiều thời gian hơn cho gia đình", tuy nhiên sẽ không ngạc nhiên nếu trong thời gian tới ông Dương  xuất hiện với vai trò lãnh đạo một trong những doanh nghiệp từng là thành viên của hệ sinh thái Coteccons Group.

Ricons và Newtecons đều có thể sẽ là “điểm dừng chân” của ông Dương. Ricons hiện dưới trướng của ông Trần Quang Quân, một trong hai tướng tại Coteccons bị bãi nhiệm tại Đại hội cổ đông 2020 trong khi Newtecons do ông Dương sáng lập và cùng người liên quan sở hữu phần lớn cổ phần.

Tuy nhiên, Ricons hiện có cơ cấu cổ đông tương đối phức tạp với nhiều quỹ ngoại và ông Dương có thể không muốn đi theo vết xe đổ như tại Coteccons. Do đó, Newtecons có lẽ là lựa chọn phù hợp nhất để ông Dương để gây dựng một “đế chế” mới.

Newtecons tiền thân là Công ty cổ phần Đầu tư Xây dựng Địa ốc F.D.C, được thành lập từ tháng 10/2003. Trong đó, ông Dương cùng em trai là ông Nguyễn Xuân Đạo đều là những thành viên sáng lập góp tới 83% vốn điều lệ. 

Mới đây, Newtecons cũng đã dời trụ sở từ Lầu 2, Tòa nhà Coteccons Group tại quận Bình Thạnh (TP HCM) về địa điểm mới là ở Quận 1.  

Hiện, Tổng giám đốc Newtecons là ông Trần Kim Long, người từng gắn bó với Coteccons hơn một thập kỷ tại nhiều vị trí chủ chốt. Ông Long rời Coteccons từ tháng 6/2018 và ngay lập tức được bổ nhiệm làm vị trí lãnh đạo Newtecons. Đội ngũ điều hành của Newtecons có nhiều cái tên từng dưới trướng ông Dương tại Coteccons trước đây.

Chưa thể khẳng định điều gì tại thời điểm này, tuy nhiên không loại trừ khả năng một “đế chế” mới sẽ xuất hiện trong thời gian tới với sự lãnh đạo của ông Nguyễn Bá Dương và trở thành đối trọng của Coteccons trong lĩnh vực xây dựng.