Một ngã ba đường trở thành vị trí chiến lược của cuộc chiến tranh,ãbaĐồngLộc–địachỉđỏcáchmạkeonhacai phat goc bởi vị trí đắc địa trên tuyến đường 15A và đường liên tỉnh, từ đây có thể mở rộng các hướng vận chuyển vũ khí, đạn dược, nhu yếu phẩm cho tiền tuyến khi đường số 1 đoạn từ cầu Thượng Gia đến Cổ Ngựa, thuộc xã Tiến Lộc (Can Lộc) bị cắt đứt giao thông.

Cụm tượng đài 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc. Ảnh: T.D

Tháng 4/1968 khi bom đạn Mỹ đã làm cho tuyến đường 1 không thể vận tải được, chúng ta đã chuyển hướng vào Nam qua ngã ba Đồng Lộc. Đế quốc Mỹ cũng nhận rõ vị trí quan trọng của Đồng Lộc nên tập trung không lực đánh phá ác liệt. Từ tháng 4 đến tháng 10/1968 chúng đã đánh vào 1863 lần, rải gần 50.000 quả bom các loại, chưa kể đạn rốc két và đạn 20mm.

Bình quân mỗi tháng chúng đánh phá 28 ngày, có ngày 103 lần thả xuống 800 quả bom, cả ngày đêm Đồng Lộc rung chuyển bởi tiếng bom. Chúng muốn biến ngã ba này trở thành điểm chết, “trở về thời kỳ đồ đá”, thành một bãi hoang không một bóng người, không một chuyến xe qua.

Nhưng chúng đã nhầm, ý chí và lòng tự hào dân tộc quyết chiến vì miền Nam ruột thịt, vì tiền tuyến chúng ta đã dồn sức chiến đấu cho nút giao thông trọng điểm này.

Hàng vạn người, từ thanh niên xung phong, quân đội, công an, giao thông và nhân dân địa phương đã được tập trung về trọng điểm. Trong 5 tháng chiến đấu oanh liệt, chúng ta bắn rơi 14 máy bay Mỹ, trong 7 tháng cao điểm năm 1968 ta đã phá 1.780 quả bom, góp 974.240 ngày công để thông tuyến, đào đắp 95.209m3 đất đá, quân và dân các xã đóng góp 185.400 ngày công với 42.620 lượt người phục vụ chiến đấu, vận chuyển 43m3 gỗ, cung cấp 22.448 cọc tre, 2.400 gánh bổi chống lầy.

Tiểu đội 4, C552, tổng đội 55 với sự hy sinh của 10 cô gái vào ngày 24/7/1968 đã đi vào huyền thoại. Vào khoảng 14 giờ ngày 24/7/1968, theo lệnh điều động của C trưởng Nguyễn Thế Linh, 10 cô gái ra mặt đường làm việc và chuyện trò, có một tốp máy bay phản lực bay từ hướng Bắc vào Nam, vượt qua trọng điểm, họ chỉ kịp dừng tay nép mình vào căn hầm giã chiến dưới chân đồi Trọ Voi, lúc sau, chiếc máy bay quay lại, thả một quả bom, khói đen và đất đá bao trùm lên đội hình 10 cô gái, đó là lúc 16h40 phút...

Khu mộ 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc. Ảnh: D.T

Mười cô gái hy sinh trong độ tuỏi trẻ trung, trinh trắng, người lớn tuổi nhất là 24 tuổi (sinh năm 1944), cô em út Võ Thị Hà mới 17 tuổi (sinh năm 1951). 10 cô gái ngã ba Đồng Lộc là Võ Thị Tần, Hồ Thị Cúc, Nguyễn Thị Nhỏ, Dương Thị Xuân, Hà Thị Xanh, Nguyễn Thị Xuân, Võ Thị Hợi, Trần Thị hường, Trần Thị Rạng, Võ Thị Hà đã khắc tên vào bia đá và lịch sử cũng như tâm khảm của nhiều người, cùng với cụm tượng đài Khu di tích ngã ba Đồng Lộc sẽ còn mãi với thời gian.

Ở ngã ba Đồng Lộc còn có tiểu đội nam nữ TNXP phá bom,họ cũng đều là những nam thanh, nữ tú tuổi đời trên dưới 20, hàng ngày đứng trên đài quan sát để đếm và cắm mốc những quả bom đã nổ và chưa nổ, sau đó tiếp cận phá những quả bom chưa nổ để thông đường cho những chuyến xe.

La Thị Tám là một trong số đó, chị được phong tặng danh hiệu anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân vì có 200 ngày đêm ròng rã, chị quan sát và cắm tiêu 1.205 quả bom chưa nổ để đồng đội tránh không trúng bom, công binh biết mà phá để thông tuyến.

Trong cái “chảo lửa” ngã ba Đồng Lộc ấy, "vàng càng được tôi càng sáng" nên xuất hiện nhiều anh hùng đó là anh hùng phá bom Nguyễn Tri Ân; “vua” phá bom Vương Đình Nhỏ - trong 3 ngày giữa làn bom đạn địch phá được 39 quả bom, tự tay anh trong chiến dịch đã phá 198 quả bom, thu 620kg thuốc nổ bằng sự xông xáo, dũng cảm, mưu trí, sáng tạo.

Anh hùng Nguyễn Tiến Triển là chiến sĩ công an nhân dân làm nhiệm vụ giữ trật tự giao thông ở ngã ba Đồng Lộc và phà Cầu Phủ. Anh hùng lái xe Đoàn Minh Nguyệt, anh lái những chuyến xe tải qua bom đạn ác liệt nhưng vẫn đảm bảo an toàn. Còn nữa những tổ máy gạt Uông Xuân Lý, tổ máy gạt I cục Công trình I, Đội xe Đồng Lộc, Đảng bộ và nhân dân xã Đồng Lộc cùng biết bao con người đã hy sinh xương máu, tính mạng có thể chưa được ghi danh đầy đủ...

Đồng Lộc - "ngã ba bất tử" không chỉ là lời tri ân với những thế hệ thanh niên xung phong một thời mà còn là nơi giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ hôm nay noi theo, phấn đấu trở thành những con người có ích cho đất nước./.

Duy Tường

(责任编辑：La liga)