Tuyên truyền chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện tới tiểu thương tại Hà Tĩnh. Ảnh: BHXHVN

Tăng độ bao phủ cả chế độ bắt buộc và tự nguyện

Đánh giá về dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi đang được hoàn thiện trình Quốc hội, ông Christophe Lemiere - Trưởng ban Phát triển con người (WB Việt Nam) cho rằng, dự thảo đã cho thấy những cải cách quan trọng và đang đi đúng hướng để hoàn thành chỉ tiêu đề ra tại Nghị quyết số 28/NQ-TW.

Đáng chú ý là hướng mở rộng phạm vi đối tượng đóng BHXH liên quan đến nhóm đối tượng làm việc theo hợp đồng và nhóm đối tượng ở khu vực phi chính thức. Ngoài ra, một số đề xuất rất tích cực như tăng tỷ lệ bao phủ BHXH tự nguyện đi kèm với các tỷ lệ đồng đóng góp, tức là trợ cấp mức đóng từ phía Chính phủ cũng như tăng thêm các cơ chế trợ cấp ngắn hạn hoặc cơ chế hưu trí xã hội, bằng việc giảm ngưỡng tuổi đủ điều kiện hưởng trợ cấp xã hội này…

Chia sẻ về các giải pháp để mở rộng độ bao phủ BHXH, bà Himanshi Jain - chuyên gia lĩnh vực bảo trợ xã hội của WB tại Việt Nam cho rằng, để đạt được tỷ lệ tham gia BHXH là 60% lực lượng lao động vào năm 2030 theo Nghị quyết số 28/NQ-TW, Việt Nam cần mở rộng bao phủ đồng đều cả chế độ bắt buộc và tự nguyện.

Theo đó, đối với BHXH bắt buộc, cần mở rộng thêm nhóm đối tượng có thu nhập ổn định như chủ hộ kinh doanh và giảm số tiền rút BHXH 1 lần sau 1 năm nghỉ việc và ngừng đóng BHXH. Đối với BHXH tự nguyện, cần tăng trợ cấp mức đóng của Nhà nước và cung cấp các khoản trợ cấp ngắn hạn (ví dụ như trợ cấp thai sản) để thu hút người tham gia.

Đối với mục tiêu tỷ lệ hưởng BHXH là 60% trong số những người trên 60 tuổi, cần tăng trợ cấp hưu trí xã hội bằng cách mở rộng tỷ lệ bao phủ liên kết với BHXH. Đồng thời, để giải quyết vấn đề số lượng người hưu trí và sắp nghỉ hưu đang dần lớn hơn so với lực lượng lao động trẻ, cũng cần sửa Luật BHXH theo hướng giảm thời gian đóng tối thiểu từ 20 năm xuống còn 15 năm…

Tuy nhiên, chuyên gia của WB lưu ý rằng, việc giảm số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu cần được kiểm soát không để số năm đóng quá ngắn. Vì điều này sẽ không đáp ứng được kỳ vọng của người dân về mức hưởng cũng như kinh phí triển khai chính sách của BHXH Việt Nam khi có nhiều người tham gia nhưng số năm đóng lại thấp.

Tăng hỗ trợ mức đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện

Một trong những mục tiêu mà Luật BHXH sửa đổi hướng tới lần này là mở rộng độ bao phủ BHXH. Theo các chuyên gia của WB, mặc dù sửa đổi Luật BHXH lần này có đề cập đến vấn đề mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc nhưng kinh nghiệm từ các quốc gia trên thế giới đều cho thấy, việc mở rộng BHXH bắt buộc không có khả năng hiệu quả cao, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam có số lượng lao động phi chính thức rất cao. Vì vậy, cũng cần chú trọng vào BHXH tự nguyện hơn nữa.

Khảo sát gần đây về BHXH tự nguyện với 900 người tại 3 tỉnh Thái Nguyên, Nghệ An, Long An của WB cho thấy, nhận thức chung về chương trình BHXH tự nguyện của người được khảo sát rất cao, chỉ có 15% số người được hỏi cho biết họ không biết về chương trình tự nguyện.

Nếu Chính phủ hỗ trợ mức đóng thêm từ 10 - 15% thì có hơn một nửa (58%) số người trả lời sẽ tiếp tục tham gia đóng; 64% trong số đó cho biết họ sẽ tiếp tục trả tiền trong 20 năm nếu Chính phủ có chính sách trợ cấp xã hội hàng tháng khi đến tuổi 60; 57% số người được hỏi cho biết họ sẽ tìm kiếm các nguồn thay thế để đáp ứng nhu cầu chi tiêu thay vì rút tiền khoản đóng vào Quỹ BHXH…

Từ kết quả trên, WB khuyến nghị, BHXH Việt Nam nên thực hiện các cuộc thảo luận nhóm tập trung và các cuộc khảo sát ngắn tương tự, để liên tục đánh giá nhu cầu và nguyện vọng của các nhóm đối tượng. Trước những thay đổi trong Luật BHXH sắp tới, cần đưa ra kế hoạch Đánh giá tác động để phân tích khách quan những thay đổi nào có tác động và mức độ tác động.

Khuyến nghị về quy trình triển khai chương trình BHXH tự nguyện tại Việt Nam, phía WB cho rằng, BHXH Việt Nam cần đổi mới các chiến lược truyền thông để trở nên thân thiện với người dân và tận dụng nhiều hơn các kênh mạng xã hội; xây dựng chiến lược truyền thông phù hợp với độ tuổi, giới tính, khu vực địa lý, địa vị. Đồng thời, khai thác hiệu quả chi phí thời gian của nhân viên đại lý và áp dụng phương tiện kỹ thuật số để giảm chi phí cũng như giúp các thành viên tham gia dễ dàng hơn, thường xuyên tập huấn cho đại lý để họ biết cách thuyết phục mọi người và giải thích những thay đổi trong chương trình…

Ngoài ra, một trong những kinh nghiệm trên thế giới để mở rộng độ bao phủ BHXH tự nguyện thành công là nâng mức hỗ trợ từ Chính phủ. Theo đó, nên tăng trợ cấp mức đóng, rút ngắn thời gian đóng tối thiểu và bổ sung trợ cấp thai sản, xem xét một thiết kế trợ cấp thay đổi không chỉ theo tình trạng nghèo mà còn theo mức tiết kiệm…

(责任编辑：Thể thao)