“Linh hồn” của cộng đồng

Từ bao đời nay, dệt thổ cẩm là một trong những văn hóa truyền thống độc đáo của dân tộc Bahnar, tạo dựng nét riêng để phân biệt với các dân tộc khác. Người Bahnar cho rằng, thổ cẩm không chỉ thu hút bởi vẻ đẹp mà còn nằm ở ý nghĩa văn hóa, tôn giáo, cuộc sống đời thường của họ. Các tấm vải thổ cẩm của người Bahnar thường có gam màu chủ đạo là đen, xanh đen, gắn với các họa tiết đỏ, vàng và trắng. Đây là điểm nhấn để tô điểm, nổi bật lên cả bộ trang phục và người có địa vị như già làng sẽ có thêm những họa tiết rất riêng. Đơn cử như già làng, người có uy tín trong làng, trên trang phục thổ cẩm của họ sẽ có phần ruy-băng nhiều màu sắc và dày hơn so với trang phục thông thường; một số điểm sẽ đính những vật lấp lánh để tô thêm màu sắc thể hiện sự uy quyền của người mặc đối với dân làng.

Nghệ nhân Y Tủi (43 tuổi, xã Kroong, thành phố Kon Tum) chia sẻ, các họa tiết trên thổ cẩm thường được người dệt tái hiện lại từ hình ảnh của hạt lúa, cây cối, vật nuôi và cảnh sinh hoạt đời thường. Trải qua thời gian, người Bahnar đã sáng tạo thêm nhiều họa tiết, hoa văn độc đáo để phù hợp với thế hệ ngày nay.

Người Bahnar tin rằng thổ cẩm chính là “linh hồn”, bản sắc của dân tộc nên từ nhỏ, những người phụ nữ đã được mẹ hoặc bà thổi bùng “ngọn lửa” đam mê về dệt thổ cẩm. Đơn cử như nghệ nhân Y Yin (72 tuổi, trú làng Kon Kơ Tu, xã Đăk Rơ Wa, thành phố Kon Tum) đã biết dệt từ năm 12 tuổi. Những lúc rảnh, bà thường miệt mài bên khung dệt để cùng mẹ làm ra các sản phẩm phục vụ đời sống.

Hiện, bà Y Yin là nghệ nhân hiếm hoi của tỉnh Kon Tum thành thạo, có thể dùng khả năng của mình “kể truyện cổ” trên thổ cẩm. Với kho tàng truyện cổ Bahnar mà bà Y Yin được nghe kể từ mẹ, bà đã sử dụng tài năng của mình để đưa các chuyện Tấm Cám, Chú Cuội cung trăng, câu chuyện Hơ Rit, Nước Giọt… lên vải dệt. “Truyện cổ của người Bahnar có nhiều nét tương đồng giống với dân tộc Kinh. Điều khác biệt ở đây là những chi tiết bên trong câu chuyện thường gắn với thần linh và cuộc sống của người Bahnar. Đa phần những câu chuyện cổ được dệt lên vải thường đi đôi với các kết thúc có hậu nhằm mang ý nghĩa giáo dục cho lớp trẻ, cộng đồng về văn hóa, tín ngưỡng của người dân tộc thiểu số nơi đây”, nghệ nhân Y Yin chia sẻ.

Nghệ nhân Y Yin cho biết, dệt thủ công truyền thống là một chuẩn mực về vẻ đẹp của người phụ nữ, thể hiện được sự tinh tế, tài hoa, khéo léo và tính thẩm mỹ của người dệt. Nhưng để dệt một tấm vải “kể truyện cổ” còn phải bỏ ra nhiều thời gian, công sức hơn. Tuy khó khăn, gian khổ do nhiều yếu tố, song, bà vẫn tiếp tục niềm đam mê dệt của mình nhằm khơi dậy cho thế hệ trẻ niềm tự hào về bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc mình.

Để nét đẹp văn hóa không bị mai một

Nhằm kết hợp công tác bảo tồn nghề truyền thống với mưu sinh, người Bahnar trên địa bàn tỉnh Kon Tum đã đưa vào kinh doanh những sản phẩm dệt thủ công của mình với mong muốn lan tỏa rộng khắp. Nghệ nhân Y Tủi (xã Đăk Kroong, thành phố Kon Tum) cho biết: “Người dân trong làng thường phân chia các công đoạn để dệt tùy theo thế mạnh của mỗi người. Nhất là khi có khách đặt hàng những tấm vải thổ cẩm, các chị em sẽ chung tay cùng làm để sản phẩm được hoàn thiện nhanh nhất, đẹp mắt khi đến tay khách”.

Tại Làng du lịch cộng đồng Kon Kơ Tu, nhờ đôi bàn tay khéo léo của nghệ nhân Y Yin, nhiều du khách trong và ngoài tỉnh đã được trải nghiệm phương pháp dệt truyền thống, tận mắt xem những tấm thổ cẩm của người Bahnar.

(责任编辑：World Cup)