XK gạo 10 tháng đầu năm giảm mạnh cả lượng và giá trị. Ảnh: ST

Trả về không có nghĩa thiếu an toàn

Mới đây, thông tin nhiều lô gạo XK sang thị trường Hoa Kỳ bị trả về gây ra không ít lo ngại. Phản hồi chính thức về vấn đề này, ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN&PTNT) cho biết: Theo thống kê của hệ thống kiểm dịch thực vật trên toàn quốc, vừa qua có tổng số 29 lô gạo XK bị Hoa Kỳ trả về. Trong số đó, hầu hết bị trả về xuất phát từ nguyên nhân vi phạm quy cách đóng gói hay DN XK vi phạm hợp đồng đã ký kết. Chỉ có 6/29 lô hàng bị trả về do có chứa dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Tuy nhiên, điều này cũng không có nghĩa là gạo XK sang Hoa Kỳ thiếu an toàn thực phẩm. Bởi ở Hoa Kỳ có một số hoạt chất bảo vệ thực vật chưa được xây dựng quy định về mức tồn dư tối đa cho phép là bao nhiêu nên chỉ cần phát hiện hàng NK có tồn dư dù ít hay nhiều là lập tức trả về.

“Để giải quyết vấn đề này, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam đã dẫn đầu một đoàn công tác sang Hoa Kỳ làm việc và thu được những kết quả tích cực. Cụ thể, phía Hoa Kỳ đồng ý giúp Việt Nam xây dựng quy định về dư lượng tồn dư tối đa của một số hoạt chất bảo vệ thực vật chính trên gạo. Hiện nay, Cục Bảo vệ thực vật đang phối hợp với một số cơ quan của Hoa Kỳ để triển khai. Có một số hoạt chất bảo vệ thực vật có trong quy định được phép sử dụng tại Việt Nam mà không có trong quy định của Hoa Kỳ, Cục Bảo vệ thực vật sẽ có hướng chỉ đạo để người dân hạn chế tối đa, thậm chí không sử dụng nữa, tránh tái diễn tình trạng hàng XK bị trả về”, ông Trung nói.

Ông Trung cũng khuyến cáo, đối với thị trường Hoa Kỳ nói riêng và với nhiều thị trường XK gạo nói chung, trước khi XK, các DN nên đem mẫu tới các phòng kiểm nghiệm, kiểm định đủ năng lực để kiểm tra xem còn hoạt chất bảo vệ thực vật nào tồn dư trong gạo với mức độ bao nhiêu, có được thị trường XK chấp nhận không.

Trao đổi với phóng viên Báo Hải quan xung quanh vấn đề này, chuyên gia nông nghiệp Võ Tòng Xuân cho rằng: Nguyên nhân sâu xa khiến gạo Việt XK dễ gặp vướng mắc ở các thị trường cao cấp, “khó tính”, đặc biệt là Hoa Kỳ là bởi việc sản xuất lúa gạo hiện tồn tại nhiều bất cập. Thông thường, nông dân trồng lúa với nhiều chủng loại khác nhau theo lối tự phát. Điều đáng nói là, trong quá trình gieo trồng, nông dân thường lạm dụng phân bón khiến cho sâu bệnh nhiều. Sâu bệnh nhiều thì việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật lại tràn lan làm cho chất lượng lúa gạo càng khó kiểm soát.

“Khi thu hoạch xong, lúa được thương lái thu mua. Các DN XK gạo lại thu gom nguyên liệu từ thương lái. Điều này dẫn tới tình trạng gạo XK không chỉ bị lẫn lộn chủng loại mà còn đặt ra nhiều vấn đề về an toàn thực phẩm. Việc thu gom nguyên liệu hỗn độn từ nguồn thương lái được phần lớn DN thực hiện, trong đó có cả những DN XK gạo lớn như Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood 1) và Tổng công ty Lương thực miền Nam (Vinafood 2)”, chuyên gia Võ Tòng Xuân nói.

Không ngừng nỗ lực

Nhiều quan điểm cho rằng, “bức tranh” chung của XK gạo Việt là quanh năm lọt “top” đầu về số lượng, song chủ yếu xuất sang các thị trường gạo cấp thấp với giá trị không cao, không cạnh tranh nổi với gạo từ thị trường Thái Lan, Campuchia... Muốn nâng tầm, thậm chí là “lột xác”, điểm yếu về mặt chất lượng cần từng bước đổi thay. Về vấn đề này, ông Nguyễn Như Cường, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) phân tích thêm: Trên thực tế, gạo của Thái Lan và Campuchia cũng XK theo từng phân khúc gồm cả cao cấp và bình dân. Điển hình nhất là việc mới đây hai thị trường này cùng tham gia đấu thầu gạo XK sang Philippines.

Liên quan tới việc nâng tầm cho hạt gạo Việt, tìm cách tiến sâu hơn vào các thị trường gạo cao cấp, theo ông Cường, Chính phủ đã phê duyệt chương trình xây dựng thương hiệu lúa gạo Việt Nam, giao Cục Chế biến Nông lâm thủy sản và Nghề muối (Bộ NN&PTNT) chủ trì. Hiện tại, các kế hoạch, nội dung xây dựng thương hiệu đang được thúc đẩy triển khai. Về vấn đề nghiên cứu, Bộ Khoa học và Công nghệ cùng Cục Trồng trọt cũng đã xây dựng chương trình Sản phẩm quốc gia, trong đó tập trung chọn tạo phát triển giống lúa có chất lượng cao như lúa thơm, lúa jasmine phục vụ thị trường cao cấp. Trong chương trình, đặc biệt phải kể tới việc thực hiện gói kỹ thuật canh tác nhằm tạo ra lúa gạo đạt chất lượng cao, đồng thời giảm chi phí, cạnh tranh được với gạo của nhiều nước XK khác. Trong tương lai, mục tiêu đặt ra là Việt Nam có thể XK gạo với mức giá 600-700 nghìn USD/tấn. “Ngoài ra, Cục Trồng trọt cũng đã xây dựng, được phê duyệt Đề án phát triển ngành hàng lúa gạo. Với các động thái tổng thể nêu trên, hoàn toàn có thể hy vọng trong tương lai, ngành sản xuất, lúa gạo Việt có thể tiến các bước phát triển bền vững hơn, nhất là XK tiến sâu hơn vào thị trường cao cấp, nâng cao giá trị”, ông Cường nói.

Chuyên gia Võ Tòng Xuân góp ý thêm: Muốn sản xuất, XK lúa gạo bền vững, ngoài việc cơ quan quản lý Nhà nước triển khai các kế hoạch, biện pháp thì về lâu dài, Nhà nước cũng cần có những chính sách phù hợp và kịp thời khuyến cáo để DN nâng cao ý thức, đầu tư đúng mức cho việc sản xuất lúa gạo đảm bảo chất lượng ở tất cả các khâu như giống, sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật… nhằm tạo ra sản phẩm đảm bảo chất lượng.

(责任编辑：La liga)