Phát tờ rơi tuyên truyền các chính sách BHXH,ởrộngdiệnbaophủBHXHvớilaođộngkhuvựcphichínhthứket qua bong da u19 chau au BHYT tại xã Hợp Thịnh (Kỳ Sơn, Hòa Bình). Ảnh: Hương Lan

Hơn 99% lao động khu vực phi chính thức nằm ngoài lưới an sinh xã hội

Thống kê của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐ-TB&XH) cho thấy, cả nước có hơn 50 triệu người thuộc độ tuổi lao động, trong đó chỉ có gần 15 triệu người tham gia chính sách BHXH và phần lớn thuộc nhóm có quan hệ lao động. Như vậy, có tới hơn 35 triệu lao động còn lại đang chưa có điều kiện tham gia BHXH, chủ yếu thuộc khu vực không có quan hệ lao động như nông thôn, lao động thời vụ, lao động tự do…

Thống kê của BHXH Việt Nam cũng cho thấy, đối tượng tham gia BHXH tự nguyện tăng hàng năm nhưng rất chậm. Trong số hơn 243.000 người tham gia BHXH tự nguyện hiện nay, chỉ có khoảng 30% là đối tượng mới, còn lại là những đối tượng tự nguyện đóng tiếp vì đã có thời gian tham gia BHXH bắt buộc trước đó để đủ điều kiện hưởng lương hưu. Số người tham gia BHXH tự nguyện chỉ chiếm khoảng 0,6% tổng số lao động của khu vực phi chính thức và chiếm khoảng 0,4% tổng lực lượng lao động. Điều này đồng nghĩa với hơn 99% lao động ở khu vực phi chính thức vẫn nằm ngoài lưới an sinh xã hội.

Nguyên nhân chủ yếu được chỉ ra bao gồm cả về thiết kế chính sách và các nguyên nhân thuộc về tổ chức thực thi chính sách. Mặc dù Luật BHXH 2014 có hiệu lực từ 1/1/2016 quy định nhiều chính sách để thu hút người lao động tự nguyện tham gia, nhưng thời gian đóng BHXH tối thiểu để được hưởng BHXH là 20 năm thì khá dài với nhiều người lao động.

Quyền lợi người tham gia BHXH tự nguyện còn thấp cũng là một trong những lý do khiến người dân chưa mặn mà. Khi tham gia BHXH bắt buộc, người tham gia được hưởng 5 chế độ gồm: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất; còn tham gia BHXH tự nguyện thì chỉ được hưởng 2 chế độ là hưu trí và tử tuất.

Bên cạnh đó, các nguyên nhân thuộc về tổ chức thực hiện chính sách BHXH được chỉ ra như: chưa có hình thức giao chỉ tiêu phát triển đối tượng tham gia BHXH phù hợp cho các địa phương; tính tuân thủ pháp luật BHXH chưa cao; công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện chính sách BHXH đã được tăng cường nhưng chưa đáp ứng yêu cầu; dịch vụ và tiếp cận dịch vụ BHXH cho người dân chưa thuận lợi...

Nghiên cứu nâng mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện

Để mở rộng diện bao phủ BHXH, đặc biệt là đối với lao động khu vực phi chính thức, nhiều ý kiến cho rằng, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để hướng đến cả 2 mục tiêu: phát triển thêm đối tượng mới; duy trì, hạn chế đối tượng đang tham gia rời khỏi hệ thống.

Giải pháp phát triển các đối tượng tham gia mới sẽ tập trung vào việc rà soát, mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với các nhóm chủ hộ kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý, điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương, người lao động làm việc theo chế độ linh hoạt. Nghiên cứu sửa đổi, bổ sung theo hướng tăng tính hấp dẫn, linh hoạt của chế độ BHXH tự nguyện như: có sự hỗ trợ phù hợp từ ngân sách nhà nước cho nông dân, người nghèo, người có thu nhập thấp, lao động khu vực phi chính thức để mở rộng diện bao phủ BHXH; nghiên cứu thiết kế các gói BHXH tự nguyện ngắn hạn linh hoạt để người lao động có nhiều sự lựa chọn tham gia và thụ hưởng.

Đồng thời, mở rộng các chế độ BHXH tự nguyện, tạo điều kiện chuyển đổi thuận lợi giữa BHXH tự nguyện và BHXH bắt buộc. Sửa đổi điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo hướng giảm dần số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống 15 năm, hướng tới còn 10 năm với mức hưởng được tính toán phù hợp nhằm tạo điều kiện cho người lao động cao tuổi, có số năm tham gia BHXH thấp được tiếp cận và thụ hưởng quyền lợi BHXH. Bên cạnh đó, cần đổi mới phương pháp tuyên truyền cho phù hợp với đặc điểm, tính chất đặc thù của từng nhóm đối tượng, vùng miền, chú trọng, phát huy vai trò của những tổ chức, cá nhân có uy tín trong cộng đồng dân cư để vận động nhân dân tham gia BHXH tự nguyện.

Ngoài ra, cũng cần đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, đơn giản hoá các quy trình, thủ tục đăng ký, đóng, hưởng BHXH, nâng cao chất lượng cung cấp dịch vụ BHXH theo hướng thân thiện, công khai, minh bạch, tạo thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Một giải pháp quan trọng nữa là tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người lao động trong việc tiếp cận dịch vụ BHXH, đặc biệt đối với việc tham gia BHXH tự nguyện thông qua việc đa dạng các dịch vụ đóng, hưởng thông qua hệ thống dịch vụ viễn thông, dịch vụ ngân hàng...

TS. Bùi Sỹ Lợi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, phải lấy bài học về hỗ trợ bảo hiểm y tế (BHYT) để rút ra bài học cho thực hiện chính sách về BHXH. BHYT là hộ nghèo được hỗ trợ 100%, trẻ em dưới 6 tuổi, người già được hỗ trợ 100%; người cận nghèo được hỗ trợ đóng 70% và nâng lên 90%, như vậy mới bao phủ hết và thực hiện BHYT toàn dân. Đối với BHXH, mức đóng cao nhưng chỉ hỗ trợ mức cao nhất là 30% cho hộ nghèo thì điều này khó khả thi. Ông Lợi đề nghị, Chính phủ cần nâng mức hỗ trợ của Nhà nước để tạo sự khuyến khích, động lực, cú hích để mọi lao động đều tham gia BHXH.

Mai Lâm

(责任编辑：Nhà cái uy tín)