Trong số những nghệ sĩ có chất giọng và kỹ thuật ca ngâm có nét hao hao giống “vua vọng cổ” Út Trà Ôn, để lại dấu ấn đậm nét trong lòng người ái mộ và được xếp vào hàng danh ca phải kể đến NSƯT Phương Quang - người con đất TX.Dĩ An, Bình Dương.

NSƯT Phương Quang và NSƯT Thanh Vy trong vở “Nàng Xê Đa”

Sự nghiệp nghệ thuật

Thời Tô Văn Quang (tên thật của NSƯT Phương Quang) còn trai trẻ thì tên tuổi của NSND Út Trà Ôn đã lừng lẫy khắp miền Nam. Nhờ chất giọng và bộ nhịp rất giống “vua vọng cổ” nên chàng trai sinh năm 1942 được nhiều đội, nhóm đờn ca tài tử ở địa phương rủ đi đờn ca nhân dịp lễ, tết, cưới hỏi... Năm 18 tuổi, Tô Văn Quang xuống Phú Nhuận (Sài Gòn) xin thọ giáo nhạc sĩ Nguyễn Văn Còn (còn gọi là Ba Còn, cha đẻ dây đờn Ngân Giang, cũng là người Dĩ An). Năm 1962, Tô Văn Quang chính thức trở thành kép hát cải lương với nghệ danh Phương Quang khi trúng tuyển vào đoàn hát Kinh Thành của bà bầu Nhuần (chủ tiệm vàng ở Hòa Hưng - Sài Gòn).

Phát hiện chất giọng Phương Quang gần giống với làn hơi của mình, NSND Út Trà Ôn (chủ gánh hát Thống Nhất thời bấy giờ) lập tức thu nhận kép trẻ Phương Quang. Tuy có rất nhiều lời khen ngợi từ phía báo giới và người ái mộ nhưng NSƯT Phương Quang quyết định về cộng tác với sân khấu đại bang Kim Chưởng từ cuối năm 1964 sau khi nghe bà bầu Kim Chưởng hứa sẽ chỉ dạy cho ông biết diễn xuất trên sân khấu chớ không phải chỉ ca vọng cổ như ở đoàn Thống Nhất. Dưới bàn tay đào luyện của nghệ sĩ lão thành Kim Chưởng, NSƯT Phương Quang được học nghề hát một cách bài bản và nghiêm túc. Chỉ sau 2 năm trau dồi nghiệp diễn, Phương Quang chẳng những “sáng thêm tên tuổi” qua các vở tuồng “Hai chiều ly biệt”, “Song long thần chưởng”, “Người nhạn trắng”, “Ảo ảnh Châu Bích Lệ”... mà còn vinh dự được Ban tổ chức giải thưởng Thanh Tâm (do nhà báo Trần Tấn Quốc sáng lập năm 1957-1958) trao HCV với vai Kỳ Thanh Lang trong vở “Tình nào cho em” năm 1966 cùng NS Phượng Liên. Đây là giải thưởng đầu tiên, dấu son chói lọi trong sự nghiệp nghệ thuật của NSƯT Phương Quang.

Thời điểm đáng nhớ

Những năm sau ngày đất nước thống nhất, NSƯT Phương Quang về đoàn Tiếng hát Long Xuyên của bà bầu Kim Chưởng. Tại đây, ông có hàng chục vai chánh cùng với NS Minh Trung và NS Kiều Minh Trang, tạo thành bộ ba nổi đình nổi đám trong các vở diễn của đoàn. Sau đó, ông về cộng tác với đoàn cải lương Sài Gòn 2, cùng NSƯT Thanh Tuấn tạo thành cặp kép hát “ăn khách” trong vở “Lỡ bước sang ngang” của bộ đôi soạn giả Thu An - Hoàng Khâm. Năm 1983, ông về Nhà hát cải lương Trần Hữu Trang bên cạnh những nghệ sĩ tài năng như: Minh Phụng, Minh Vương, Lệ Thủy, Bạch Tuyết... Giai đoạn này, vai diễn được xem là đỉnh cao và “để đời” của NSƯT Phương Quang là vai Vua Riêm cùng với NSƯT Thanh Vy vai Xê Đa trong vở “Nàng Xê Đa” (kịch bản của Lưu Quang Thuận - Lưu Quang Vũ, soạn giả Thể Hà Vân chuyển thể cải lương, do cố NSƯT Đoàn Bá làm đạo diễn). Hình tượng về nhân vật Vua Riêm - Phương Quang, nàng Xê Đa - Thanh Vy đã sáng chói trong thời điểm này và mãi đến hôm nay vẫn được mọi người nhắc đến.

Giọng ca mang bản sắc riêng

Tuy trời phú cho NSƯT Phương Quang có làn hơi trầm ấm, kỹ thuật luyến láy, ca ngâm điêu luyện và có nét hao hao giống “vua vọng cổ” Út Trà Ôn; thế nhưng, NSƯT Phương Quang không hề bắt chước mà trái lại ông luôn tìm tòi, sáng tạo khi nghĩ ra cách ca cho riêng mình. Khi ca, những chỗ dứt “xề”, xuống “hò” của ông khác với NSND Út Trà Ôn. Đặc biệt, với những ca từ có dấu sắc và dấu hỏi, NSƯT Phương Quang nhấn nhá có phần trẻ trung hơn. Tùy theo tình huống, nội dung của bài hát và tùy theo ý nghĩa của câu văn; ông hành văn, sắp nhịp, ngắt hơi, nhả chữ khá tinh tế, độc đáo. Nhờ vậy mà dễ dàng thuyết phục và gieo vào lòng người nghe nhiều cung bậc cảm xúc, góp phần chắp cánh cho những tác phẩm cổ nhạc bay cao, bay xa trên bầu trời nghệ thuật. Sau khi “vua vọng cổ” Út Trà Ôn qua đời, nhắc đến các bài ca “Tình anh bán chiếu”, “Ông lão chèo đò”, “Đài hoa dâng Bác”, “Gánh nước đêm trăng”… người ái mộ nhớ đến giọng ca của NSƯT Phương Quang. Bởi lẽ, ông thừa hưởng làn hơi và bộ nhịp đạt đến độ “điêu luyện”, gần giống với NSND Út Trà Ôn.

Từ ngày sân khấu cải lương không còn hưng thịnh, NSƯT Phương Quang ít xuất hiện trên sàn diễn. Thi thoảng ông đi ca “show”, hoặc đôi khi ngồi ghế ban giám khảo ở các cuộc thi dành cho nghệ thuật cải lương. Những năm gần đây, do tuổi cao và sức khỏe có phần sa sút, NSƯT Phương Quang chính thức rời xa ánh đèn sân khấu. Mặc dù vậy, nhưng ắt hẳn người ái mộ vẫn luôn nhớ đến ông - nhớ đến danh ca của quê hương Dĩ An - một nghệ sĩ luôn hết lòng với nghệ thuật truyền thống của dân tộc.

Thạc sĩPHẠM THÁI BÌNH

(责任编辑：World Cup)