Chi trả bảo hiểm qua Bưu điện

Không khó mở rộng ở khu vực chính thức

Cũng giống như những nước đang phát triển khác,ởrộnghệthốnglươnghưubắtbuộcKhóđạtmụctiêty le keo bd anh Việt Nam đang lúng túng trong việc mở rộng hệ thống lương hưu bắt buộc. Một trong số những thách thức mà Việt Nam đang phải đối mặt là mở rộng độ bao phủ của hệ thống lương hưu, để đưa người lao động trong khu vực chính thức hiện chưa tham gia và cả người lao động trong khu vực phi chính thức tham gia vào hệ thống.

Theo ông Philip O’Keefe, chuyên gia Kinh tế trưởng của WB phụ trách khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, thì ở Việt Nam, mục tiêu dễ tiếp cận nhất chính là mở rộng tầm bao phủ của hệ thống cho người lao động trong khu vực chính thức.

Hiện nay, Việt Nam mới chỉ có khoảng 60% người lao động trong khu vực chính thức tham gia hệ thống lương hưu. Nếu tăng được con số này lên tới 100% thì coi như Việt Nam đã đi được một nửa con đường trong việc thực hiện mục tiêu đề ra cho năm 2020.

Nhưng mục tiêu này sẽ không thể thực hiện được nếu không có những cải thiện đáng kể về quản lý an sinh xã hội và mức đóng góp theo đúng nguyên tắc cân bằng đóng - hưởng, cũng như có các chế tài đủ mạnh để hạn chế tình trạng nợ đọng, trốn đóng Bảo hiểm Xã hội (BHXH). Để mở rộng đối tượng tại khu vực chính thức, Luật BHXH 2014 (có hiệu lực từ 1.1.2016) đã bổ sung 3 đối tượng tham gia gồm: Người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ 1 đến dưới 3 tháng; người hoạt động không chuyên trách ở xã phường, thị trấn; công dân nước ngoài vào làm việc hợp pháp tại Việt Nam.

Cách thức mở rộng sang khu vực phi chính thức

Mở rộng độ bao phủ sang khu vực phi chính thức là một trong những thách thức lớn nhất của Việt Nam. Kinh nghiệm quốc tế đưa ra một loạt cách tiếp cận và bài học kinh nghiệm mà Việt Nam có thể cân nhắc để áp dụng.

Các chuyên gia của WB cho biết, mở rộng chương trình lương hưu xã hội đã giúp nhiều nước đạt được tỉ lệ bao phủ cao hơn, trong đó có Thái Lan. Tuy nhiên, cách làm này lại đòi hỏi phải đánh đổi giữa tỉ lệ bao phủ với mức độ bảo hộ tài chính cho người già và chi phí đối với ngân sách của nhà nước. Nếu như tất cả người già đều được hưởng lương hưu thì thông thường mức lương hưu cũng khiêm tốn, còn nếu nâng mức hưởng lương hưu sẽ tạo ra áp lực đối với ngân sách.

Theo ông Philip O’Keefe, nếu như phương án này được cân nhắc với tư cách là một công cụ chính trị quan trọng thì lại phải đặt ra một số câu hỏi như: Có nên thực hiện chế độ lương hưu toàn dân hay nên lựa chọn đối tượng hưởng lương hưu theo một số chỉ số về nhu cầu hưởng lương hưu? Độ tuổi nào là phù hợp để hưởng lương hưu và mức hưởng là bao nhiêu? Khoản phúc lợi đó nên được quản lý trong khuôn khổ của hệ thống lương hưu hay là trong khuôn khổ của hệ thống trợ giúp xã hội…?

Một cách tiếp cận khác được các chuyên gia của WB đưa ra là các chương trình theo mức đóng xác định có đối ứng của nhà nước (MDC). MDC yêu cầu người lao động phải đóng góp nhưng có một khoản đối ứng của chính phủ, nhằm tạo động lực tham gia. Thông thường các chương trình này thường tách bạch khỏi các chương trình yêu cầu đóng góp chính thống, chủ đạo và thường là mang tính tự nguyện, chủ yếu dựa trên các biện pháp khuyến khích chứ không bắt buộc tham gia. Các chương trình như vậy đã được áp dụng ở các nước như Trung Quốc, Colombia, Ấn Độ, Hàn Quốc, Đức và New Zealand. Mức đối ứng của nhà nước ở các nước cũng khác nhau, từ mức 20% cho đến mức 100% so với mức đóng góp của người lao động (nghĩa là đối ứng 1-1 – người lao động đóng góp 1 đồng thì nhà nước đối ứng 1 đồng). Với chi phí của việc trợ cấp cho các khoản đối ứng, các chương trình này cũng cần được cân nhắc liệu có nên áp dụng cho tất cả những người lao động trong khu vực phi chính thức hay không, hay là chỉ lựa chọn đối tượng mục tiêu theo cách nào đó mà thôi.

Kết hợp giữa MDC và lương hưu cơ bản là cách tiếp cận mang tính đổi mới được triển khai gần đây ở Trung Quốc. Cách tiếp cận này rất hiệu quả khi đã mở rộng được độ bao phủ sang khu vực phi chính thức (trong đó người lao động chủ yếu làm việc ở khu vực nông thôn), với mức tăng từ 50 triệu người tham gia đóng góp lên tới 260 triệu người tham gia trong vòng chưa đầy 3 năm.

Chương trình này mang tính tự nguyện và tách rời khỏi các chương trình lương hưu chính thống, chính quy. Chương trình yêu cầu phải có tài khoản cá nhân, với một khoản đóng góp nhỏ hàng năm và được đối ứng một phần bằng tiền trợ cấp từ ngân sách công (mức đối ứng bằng 30% mức đóng góp của người lao động). Chính quyền trung ương đảm bảo ngân sách để chi trả mức lương hưu cơ bản, còn chính quyền địa phương thì đảm bảo ngân sách đối ứng cho các khoản đóng góp của người lao động trong suốt quãng đời làm việc.

Hà My

(责任编辑：Cúp C2)