Lấn cấn lựa chọn dự ánưu tiên, tái cơ cấuđầu tư công chưa thành

Có tới 5/22 mục tiêu cụ thể về cơ cấu lại nền kinh tếđến năm 2020 chưa hoàn thành, trong đó có mục tiêu nâng cao chất lượng thể chế quản lý đầu tư công đạt mức chất lượng tiếp cận ASEAN-4.

Thậm chí, nếu đánh giá theo 15 chỉ tiêu về Chất lượng Thể chế quản lý đầu tư công (PIMA), do Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đưa ra, điểm số chất lượng hệ thống quản lý đầu tư công của Việt Nam còn thấp hơn đáng kể so với mức trung bình của các quốc gia đang phát triển và các nền kinh tế chuyển đổi - các quốc gia có những nét tương đồng trong quản lý đầu tư công.

Thừa nhận điều này, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, dù đã đạt được những thành tựu đáng kể trong tái cơ cấu đầu tư công giai đoạn vừa qua, như các quy định, pháp luật về đầu tư công được sửa đổi, hoàn thiện, dần khắc phục được tình trạng đầu tư dàn trải…, song chất lượng thể chế quản lý đầu tư công còn hạn chế.

“Đặc biệt, Việt Nam kém hơn ở khâu thẩm định và sắp xếp ưu tiên dự án đầu tư công và khâu thực hiện dự án đầu tư công”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Lấn cấn trong lựa chọn dự án ưu tiên dẫn tới tình trạng, giai đoạn 2016-2020, dù số lượng dự án đầu tư công đã giảm hơn một nửa so với giai đoạn 2011-2016, nhưng sau 5 năm, vẫn còn nhiều dự án chưa hoàn thành; giải ngân vốn đầu tư công dù đã được cải thiện đáng kể, nhưng chưa đạt kỳ vọng.

Trên thực tế, chuyện lấn cấn trong lựa chọn dự án ưu tiên là một trong những điểm yếu cố hữu của đầu tư công Việt Nam và nó xuất phát từ các vấn đề như tư duy nhiệm kỳ, lợi ích nhóm, cơ chế xin - cho… Nguồn lực có hạn, song dự án nào cũng muốn làm, dẫn tới đầu tư dàn trải, kém hiệu quả, chưa kể có thể kéo theo tham nhũng, lãng phí…

Thế nên mới có chuyện, hồi cuối năm ngoái và đầu năm nay, các địa phương ồ ạt đề xuất xây dựng sân bay, bất kể nguồn lực thực hiện và hiệu quả dự án đầu tư đến đâu. Những đề xuất này đã “làm khó” Chính phủ trong quá trình xây dựng Kế hoạch Đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025.

Khi đó, chính Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng và các đại biểu Quốc hội khi thảo luận và thông qua Kế hoạch Đầu tư công trung hạn đều thống nhất quan điểm cho rằng, yếu tố đầu tiên và quan trọng nhất là phải lựa chọn được các dự án ưu tiên, trong bối cảnh nguồn lực có hạn.

Ban đầu, các địa phương đề xuất tới gần 6.500 dự án, với tổng nhu cầu lên tới 3,9 triệu tỷ đồng. Tuy nhiên, ngân khoản được xác định cho giai đoạn này chỉ là 2,87 triệu tỷ đồng và theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, số dự án đầu tư đã được cắt giảm xuống chỉ còn 4.979 dự án, giảm một nửa so với giai đoạn 2016-2020. Nhờ vậy, mức vốn bố trí cho từng dự án đã tăng bình quân tới 2,4 lần so với giai đoạn trước, không chỉ giúp khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải và phân tán, mà còn giúp nâng cao chất lượng đầu tư công.

Huy động, phân bổ và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển

Một điểm không thể không nhắc tới là, dù đã xác định yếu tố mấu chốt phải xác định được dự án ưu tiên và cả nghị quyết của Quốc hội lẫn của Chính phủ khi hướng dẫn các địa phương đều đưa ra các tiêu chí rất rõ ràng trong lựa chọn dự án đầu tư, song có vẻ như điều này chưa được cải thiện nhiều trong thực tế.