TheốngkêkhuvựckinhtếphichínhthứcTănghiệuquảđiềuhànhchínhsákết quả tứ kết c1o các chuyên gia, đây là việc làm cần thiết, nhằm phản ánh đầy đủ, toàn diện quy mô nền kinh tế, từ đó có giải pháp để từng bước kiểm soát khu vực này, làm tăng hiệu quả các chính sách điều hành và hạn chế thất thu cho ngân sách.

Khu vực kinh tế phi chính thức làm hạn chế hiệu quả chính sách công

Theo GS.TS Nguyễn Công Nghiệp, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, mặc dù kinh tế phi chính thức tồn tại ở mọi nền kinh tế, nhưng ở các nước đang phát triển, do hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện, hệ thống kiểm tra, giám sát và bộ máy hành chính còn yếu, nên hoạt động của khu vực này diễn ra mạnh hơn ở các nước phát triển. Ở Việt Nam, dù số liệu ước tính còn khác nhau, song không thể phủ nhận các hoạt động kinh tế phi chính thức ở Việt Nam đang diễn ra hết sức phức tạp.

Trên thực tế, khu vực kinh tế phi chính thức có những tác động tích cực như tạo việc làm đa dạng cho xã hội, giúp nền kinh tế tồn tại trong thời kỳ suy thoái và còn là động lực của đổi mới và tăng trưởng. Theo tờ Financial Times, “từ những người bán hàng rong trên phố, những người được thuê làm ruộng theo ngày… đến những người trông con cho bố mẹ đi làm nhà máy, tuy công việc không có tên chính thức nhưng đây là những người sẽ khiến cả nền kinh tế Đông Nam Á dừng lại nếu thiếu họ”.

Tuy nhiên, khu vực kinh tế phi chính thức cũng tạo ra những tác động tiêu cực đáng kể. Đó là làm hạn chế hiệu quả điều hành vĩ mô do thiếu thông tin, làm suy yếu luật pháp, suy yếu hiệu quả chính sách phân bổ nguồn lực, tạo tâm lý làm ăn chụp giật, nhất thời, gây thất thu thuế của Nhà nước, rủi ro cho người lao động... Theo hai chuyên gia Nguyễn Thái Hòa và Đỗ Thiên Anh Tuấn (Trường Chính sách công và Quản lý Fullbright, Đại học Fullbright Việt Nam), một trong những tác động đầu tiên và rõ nhất mà nền kinh tế phi chính thức gây ra là thất thoát thuế tiềm năng. Với quy mô nền kinh tế phi chính thức ước tính lên đến gần 27% GDP chính thức vào năm 2015 cho thấy một tiềm năng thuế rất lớn đã nằm ngoài sự kiểm soát của chính phủ cũng như của cơ quan thuế. Hai chuyên gia này ước tính, trong giai đoạn 1995 – 2015, mỗi năm Việt Nam có tiềm năng thất thoát thuế khoảng 4,2% GDP.

Vì lẽ đó, theo các chuyên gia, việc nghiên cứu, thống kê khu vực kinh tế chưa được quan sát sẽ có ý nghĩa rất lớn trong việc rà soát và có chính sách quản lý phù hợp với các hoạt động kinh tế bất hợp pháp, chưa được thống kê, chống thất thoát cho ngân sách, từ đó hạn chế tác động tiêu cực, phát huy giá trị tích cực của khu vực này để đóng góp cho sự tăng trưởng kinh tế bền vững.

Cải thiện tính hiệu quả, công bằng của chính sách thuế

GS.TS Nguyễn Công Nghiệp cho rằng, đối với hoạt động kinh tế bất hợp pháp, phải tăng cường kiểm tra, xử lý để buộc các đối tượng hoạt động trong lĩnh vực này từ bỏ việc làm ăn bất hợp pháp, chuyển sang hoạt động sản xuất, kinh doanh ở các lĩnh vực được pháp luật cho phép. Tuy nhiên, cũng có giải pháp khác là công nhận và chuyển một số hoạt động hiện đang bị coi là phi pháp thành hoạt động hợp pháp như cho phép đánh bạc, cá cược,... như một số nước đã thực hiện. Khi đó các hoạt động này được chuyển từ phi chính thức sang chính thức và giá trị gia tăng của chúng sẽ được cơ quan thống kê tổng hợp để tính vào GDP.

Đối với các hoạt động kinh tế gian lận, vấn đề quan trọng là phân tích kỹ thực trạng để tìm ra nguyên nhân, từ đó có giải pháp khắc phục. Đối với những nguyên nhân từ phía Nhà nước (hệ thống luật pháp phức tạp, thủ tục hành chính nhiêu khê,...) thì Nhà nước phải tháo gỡ. Nguyên nhân từ phía doanh nghiệp thì phải tăng cường công tác tuyên truyền, kiểm tra, xử lý. Khi các nguyên nhân trên được khắc phục, thì hoạt động mang tính chất gian lận của khu vực này sẽ bị đẩy lùi để chuyển sang hoạt động công khai, minh bạch.

Bên cạnh đó, theo hai chuyên gia Nguyễn Thái Hòa và Đỗ Thiên Anh Tuấn, khả năng cải thiện nguồn thu thuế từ khu vực phi chính thức (không phải khu vực chính thức) là rất lớn. Một khi được thống kê, từ đó có giải pháp kiểm soát và thu hẹp được phạm vi của nền kinh tế phi chính thức, hay nói cách khác là khuyến khích các chủ thể tham gia ngày một nhiều hơn vào khu vực chính thức, thì mỗi năm ngân sách có thể tăng thêm một khoản không nhỏ. Hơn nữa, việc thúc đẩy “chính thức hóa” nền kinh tế phi chính thức không chỉ giúp tăng cường tính hiệu quả của hệ thống thuế (nhờ mở rộng cơ sở thuế và giảm thuế suất bình quân), qua đó đảm bảo tính ổn định và bền vững cho ngân sách, mà còn giúp cải thiện tính công bằng, tăng năng suất và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Nói cách khác, các biện pháp nhằm làm tăng cơ sở thuế bằng cách thu hẹp quy mô khu vực phi chính thức sẽ vừa giúp cải thiện tính hiệu quả lẫn tính công bằng của hệ thống thuế hiện nay.

D.A

(责任编辑：Nhà cái uy tín)