Nâng cao năng suất và cải thiện chất lượng hạt điều là giải pháp quan trọng giúp ngành điều phát triển bền vững. Ảnh: ST.

Nguồn cung thế giới chững lại

Sau 28 năm tham gia XK (1988-2016),ếunguyênliệucảnchânxuấtkhẩuđiềkết quả bóng đá lecce ngành điều Việt Nam không ngừng phát triển lớn mạnh, chiếm lĩnh thị trường thế giới. Từ năm 2006 đến nay, Việt Nam trở thành quốc gia XK nhân điều lớn nhất thế giới. Không chỉ vậy, hiện, trong lĩnh vực chế biến ngành điều, Việt Nam cũng đứng thứ hai và về năng suất, sản lượng chiếm vị trí thứ ba thế giới. Năm 2016, Việt Nam XK tổng sản lượng 347.000 tấn điều, đạt kim ngạch 2,84 tỉ USD, chế biến trên 50 % sản lượng điều của thế giới. 9 tháng đầu năm 2017, XK điều tiếp tục ghi nhận những tín hiệu tích cực khi tổng kim ngạch XK ước đạt 257 nghìn tấn và 2,55 tỷ USD, giảm 0,2% về khối lượng nhưng tăng 25% về giá trị so với cùng kỳ năm 2016. Đáng chú ý, giá hạt điều XK bình quân 8 tháng đầu năm 2017 đạt trên 9.800 USD/tấn, tăng tới 26,5% so với cùng kỳ năm trước.

Mặc dù giá trị XK hạt điều có sự tăng trưởng khả quan, song theo ông Lê Văn Liền-chuyên gia phân tích thị trường, bất cập nằm ở chỗ, Việt Nam chỉ tham gia vào khâu chế biến sơ, tương đương 18% chuỗi giá trị điều. Phần lợi nhuận lớn nhất vẫn nằm ở khâu chế biến rang muối và phân phối với tổng giá trị gần 60%. Ngành điều Việt Nam hiện gặp khá nhiều thách thức khi tham gia vào các thị trường lớn như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản…

Liên quan tới những thách thức khi tham gia vào các thị trường lớn, đi sâu phân tích nguyên nhân, theo Cục Chế biến Nông lâm thủy sản và nghề muối (Bộ NN&PTNT): Cả nước hiện có 345 DN tham gia XK điều, trong đó DN quy mô nhỏ có kim ngạch dưới 5 triệu USD/năm chiếm tới 73%. Đây là yếu tố dẫn đến sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các DN khiến chất lượng không đồng đều, làm thiệt hại chung cho cả ngành, về lâu dài bất lợi cho ngành điều Việt Nam.

Ngoài sự cạnh tranh thiếu lành mạnh giữa các DN gây ảnh hưởng trực tiếp tới chất lượng điều XK, điểm yếu rất lớn của ngành điều hiện hữu nhiều năm nay chính là không tự chủ được nguồn nguyên liệu chế biến. Hiện, sản xuất trong nước chỉ đáp ứng được từ 20-25% nguồn nguyên liệu. Suốt thời gian qua, Việt Nam phải đẩy mạnh NK điều thô từ các thị trường như Campuchia, Ấn Độ, Tây Phi, Bờ Biển Ngà… Năm 2016, tổng lượng điều thô NK là 1,1 tấn và 9 tháng đầu năm nay, con số này lên tới 1,13 triệu tấn và 2,22 tỷ USD, tăng 42,5% về khối lượng và tăng tới 83,6% về giá trị so với cùng kỳ năm 2016. “Dự báo, nguồn cung điều thô thế giới sẽ không tăng. Đây là một thách thức lớn đối với ngành chế biến và XK điều của Việt Nam cả về giá nguyên liệu NK lẫn khối lượng nguyên liệu đầu vào trong thời gian tới”, ông Liền nhận định.

Diện tích, năng suất đi xuống

Trong khi nguồn cung điều thô thế giới không tăng, việc diện tích, năng suất điều trong nước có xu hướng giảm xuống lại càng khiến cho “bài toán” nguyên liệu phục vụ chế biến, XK điều trở nên khó giải hơn.

Thống kê của Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cho thấy: Diện tích điều năm 2005 là trên 433 nghìn ha, đến năm 2012 là gần 326 nghìn ha và hiện nay chỉ còn trên 301 nghìn ha. Diện tích trồng mới cũng có xu hướng giảm. Cụ thể, năm 2006 trồng mới 25,5 nghìn ha, năm 2008 còn 11,5 nghìn ha, trong khi đó năm 2016, diện tích trồng mới chỉ khoảng 5,6 nghìn ha. Ngoài ra, diện tích điều già cỗi cần tái canh chiếm tỷ lệ lớn, diện tích điều trong vùng quy hoạch, già cỗi, lẫn giống, sinh trưởng kém, năng suất thấp chiếm khoảng 80 nghìn ha ở Đông Nam bộ và Tây Nguyên.

Về năng suất, năng suất điều hạt điều thô biến động liên tục phụ thuộc vào điều kiện thời tiết, khí hậu. Giai đoạn 2008-2013, năng suất điều Việt Nam duy trì ở mức thấp dưới 10 tạ/ha. Kể từ năm 2014 khi cây điều được quan tâm và chỉ đạo sát sao, trong đó là tập trung thâm canh đã đưa năng suất điều lên trên 12 tạ/ha. Tuy nhiên, hạn hán năm 2016 và dịch bệnh năm 2017 đã khiến năng suất điều giảm xuống chỉ còn 7,55 tạ/ha.

Ông Nguyễn Hồng Sơn, Cục trưởng Cục Trồng trọt cho biết: Một trong những hạn chế không thể bỏ qua của ngành điều Việt Nam là cơ cấu giống chưa phù hợp. “Công tác chọn tạo giống chưa được quan tâm đúng mức. Từ năm1999 đến nay, mới có 13 giống điều được chọn tạo và công nhận cho sản xuất thử, chưa có giống được công nhận chính thức cho sản xuất. Ngoài ra, người trồng điều còn chưa coi trọng biện pháp tưới nước tiên tiến và chưa áp dụng trồng xen để tăng hiệu quả sản xuất điều”, ông Sơn nói.

Nguồn điều thô thế giới chững lại trong khi nguồn nguyên liệu trong nước cũng ngày một eo hẹp, làm sao để ngành chế biến, XK điều phát triển bền vững? Trước câu hỏi này, ông Liền cho rằng, việc nguồn cung điều thế giới tăng trưởng chậm là khó khăn nhưng cũng là cơ hội cho Việt Nam nếu có thể xây dựng được vùng nguyên liệu điều cho năng suất cao và ổn định, từ đó chủ động điều tiết giá, giảm phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu NK. Muốn đạt được điều này, áp dụng đồng bộ khoa học kỹ thuật trong canh tác điều nhằm tăng năng suất lên 30-40% so với hiện tại là giải pháp mang tính đột phá. Khi có nguồn giống tốt, năng suất cây điều hoàn toàn có thể lên tới 2,5-3 tấn/ha.

Liên quan tới vấn đề này, ông Nguyễn Hồng Sơn bổ sung: Giải pháp mà ngành trồng trọt định hướng nhằm dần phát triển bền vững ngành điều là đẩy mạnh tái canh, song song với việc nâng cao chất lượng giống điều, trồng mới nhằm đổi mới vườn điều, trẻ hóa vườn cây, nâng cao năng suất, chất lượng cũng như hiệu quả kinh tế. “Ngoài ra, tổ chức hợp tác sản xuất trong ngành điều là rất cấp thiết. Chính quyền và các ngành ở địa phương phải thúc đẩy việc hình thành tổ chức sản xuất của người trồng điều. Hiệp hội Điều Việt Nam, Hội Điều các tỉnh vận động các DN thành viên xúc tiến liên kết, xây dựng vùng nguyên liệu, cánh đồng lớn. Bên cạnh đó, Hiệp hội Điều Việt Nam chỉ đạo các DN hỗ trợ nông dân nâng cao năng lực về kỹ thuật, ổn định giá mua…để nông dân yên tâm đầu tư sản xuất”, ông Sơn nhấn mạnh.

(责任编辑：Nhà cái uy tín)