Các DN vừa và nhỏ khó có khả năng tiếp cận nguồn vốn vay chính thức.

Điều kiện thế chấp, chi phí lót tay... vẫn là trở ngại

Theo GS.TS Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế quốc dân, mặc dù kinh tế năm 2017 đạt kết quả khả quan, môi trường kinh doanh ngày càng được cải thiện nhưng khu vực DN vẫn còn gặp nhiều khó khăn, đặc biệt là khu vực DN tư nhân. Những rào cản chính đối với khu vực DN đến nay vẫn là khả năng tiếp cận vốn tín dụng chính thức, chi phí lao động, chi phí cơ sở hạ tầng và chi phí thực hiện nghĩa vụ thuế và hải quan.

Theo Báo cáo Đánh giá kinh tế Việt Nam thường niên 2017 với chủ đề “Tháo gỡ rào cản đối với sự phát triển của DN”, vừa được Trường Đại học Kinh tế quốc dân công bố, tiếp cận tín dụng được coi là một trong những rào cản lớn nhất đối với DN nói chung ở Việt Nam. Số liệu điều tra trực tiếp từ 695 DN của báo cáo cho thấy, có tới 58% DN được hỏi cho biết đã từng nộp đơn xin vay vốn ngân hàng. Các DN đã từng bị ngân hàng từ chối hoặc chỉ được giải ngân một phần, nguyên nhân lớn nhất là do tài sản thế chấp không đủ điều kiện.

Đặc biệt, các DN vừa và nhỏ (DNVVN) khó có khả năng tiếp cận nguồn vốn vay chính thức vì phần lớn mặt bằng sản xuất, máy móc, trang thiết bị cơ bản là đi thuê. Tương tự, đối với các DN không vay vốn ngân hàng (loại trừ lý do không có nhu cầu), một lý do cơ bản không tiếp cận được vốn vay là không đủ tài sản thế chấp.

Bên cạnh rào cản về yêu cầu tài sản thế chấp, theo kết quả phân tích thực nghiệm từ mẫu điều tra của báo cáo, các DN vẫn phải tiếp cận nguồn vốn với lãi suất cao. Ngoài chi trả lãi vay cao, để tiếp cận được nguồn vốn vay tín dụng các DN phải bỏ thêm các chi phí lót tay và quà tặng... Kết quả phân tích cho thấy, DN có chi ra các khoản chi phí lót tay và quà tặng sẽ giúp tăng xác suất món vay được chấp thuận từ các tổ chức tín dụng khoảng từ 17,6 đến 24 điểm %.

Kết quả phân tích dữ liệu điều tra của Ngân hàng Thế giới cho thấy, có 24,7% DN Việt Nam năm 2015 coi tiếp cận tín dụng là trở ngại lớn nhất khiến DN khó phát triển. Tỷ lệ này cao hơn nhiều so với Indonesia (6,3%), Thái Lan (4,9%) và Malaysia (0,9%)… Kết quả điều tra của Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương cũng cho thấy, thiếu vốn và khó tiếp cận tài chính vẫn là trở ngại lớn nhất của DN.

Trong quá trình xử lý các hồ sơ xin vay từ các tổ chức tín dụng, vẫn tồn tại sự phân biệt đối xử giữa các DNVVN với các DN lớn, giữa các loại hình DN sở hữu tư nhân và sở hữu nhà nước. Cụ thể, kết quả thực nghiệm cho thấy xác suất hồ sơ xin vay vốn được chấp nhận giải ngân sẽ bị giảm khoảng 23,7 đến 26 điểm % nếu DN nộp hồ sơ xin vay thuộc DNVVN. Ngược lại, xác suất sẽ tăng khoảng 2,3 đến 2,8 điểm % nếu DN đó thuộc sở hữu Nhà nước.

Hỗ trợ DN nâng cao năng lực quản trị tài chính

Theo PGS.TS Tô Trung Thành, vị trí địa lý của DN và các thủ tục để tiếp cận tín dụng ngân hàng cũng ảnh hưởng đáng kể đến khả năng tiếp cận vốn của DN. Các DN có vị trí địa lý càng xa các ngân hàng thì khả năng tiếp cận vốn vay càng bị giảm; ước tính xác suất để món vay được chấp nhận giảm khoảng 15 điểm %. Đồng thời, các DN cũng cho rằng, thủ tục tiếp cận vốn vay ngân hàng còn khá phức tạp, mất nhiều thời gian. Điều này cũng làm xác suất tiếp cận vốn vay từ ngân hàng của DN giảm khoảng 11 điểm %.

Một yếu tố tác động tích cực đến khả năng tiếp cận vốn của DN là kinh nghiệm hoạt động của DN trên thị trường, với xác suất được chấp nhận vay tăng 1,6 đến 1,8 điểm khi tuổi của DN tăng thêm 1 năm. Tuy nhiên, điều này cũng là trở ngại với DN tư nhân, nhất là DNVVN do tuổi bình quân của nhóm DN này ở Việt Nam còn khá trẻ. Hơn nữa, trình độ của chủ DN còn hạn chế và số các DNVVN có giám đốc tài chính chỉ chiếm 12,23% mẫu điều tra.

Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra mức độ hiệu quả sử dụng và quản lý tài sản, sự phát triển của thị trường tài chính cũng tác động tích cực giúp DN tiếp cận vốn dễ dàng hơn. Tuy nhiên, với DNVVN Việt Nam, do năng lực quản trị, tài chính còn yếu, tăng trưởng doanh thu, lợi nhuận thấp nên cơ hội tiếp cận tín dụng càng bị hạn chế. Khi đó, DN thường phải tiếp cận các nguồn vốn phi chính thức từ người thân, gia đình, bạn bè.

Khuyến nghị về nhóm giải pháp nâng cao khả năng tiếp cận tín dụng của DN, PGS.TS Tô Trung Thành, đại diện nhóm nghiên cứu cho rằng, cần có nhóm giải pháp nhằm khuyến khích phát triển hệ thống tài chính phi ngân hàng, nới lỏng các ràng buộc liên quan đến tài sản thế chấp, đơn giản hoá và cải tiến các thủ tục cho vay; cân đối các nguồn vốn vay với lãi suất và kỳ hạn phù hợp hơn với các DN, kể cả vốn vay ưu đãi. Đồng thời, mở rộng các hình thức thuê mua, cung cấp tín dụng với lãi suất ưu đãi hơn cho các dự án khởi nghiệp khả thi, hiệu quả.

Bên cạnh đó, cần có nhóm giải pháp để nâng cao năng lực quản trị của chính các DN, bao gồm bồi dưỡng, tập huấn các kiến thức về quản lý, tài chính, kế toán cũng như thị trường; hoàn thiện hệ thống kế toán DN không chỉ phục vụ công tác báo cáo thuế mà còn nhằm phục vụ công tác quản trị tài chính và ra quyết định kinh doanh.

D.A

(责任编辑：Nhận Định Bóng Đá)