Học sinh học môn tiếng Việt tại Trường tiểu học Lạc Long Quân (TP.HCM). ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Tiếng việt đang bị ô nhiễm

Những người dự hội thảo Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt trên các phương tiện thông tin đại chúng ồ lên cười khi nghe GS-TS Nguyễn Văn Khang ví dụ về các mức độ truyền tải mức độ của từ ngữ. Vị Phó chủ tịch Hội Ngôn ngữ học nói về mức độ khen ngợi,ếngViệtcầncóluậtrực tiếp bóng đá ai cập thoạt tiên người ta dùng từ “hay”, “tốt”, “tuyệt vời”, “trên cả tuyệt vời” và tới giờ là “vãi”. Điều đó, theo ông Khang cũng chính là cách mà ngôn ngữ phát triển. Theo đó, chuẩn của thời đại này là chệch

chuẩn của thời đại trước, chệch chuẩn của thời đại này có thể trở thành chuẩn của thời đại sau.

Tuy nhiên, có những vấn đề chệch chuẩn ngôn ngữ không đơn thuần chỉ là những câu chuyện vui. Thậm chí, theo PGS-TS Nguyễn Trường Lịch, Trường ĐH KHXH-NV Hà Nội, tiếng Việt còn đang bị ô nhiễm nặng. Theo ông Lịch, suốt chiều dài lịch sử, cha ông ta luôn không ngừng nỗ lực xây dựng hệ thống ngôn ngữ văn tự VN hoàn toàn độc lập. Chữ Nôm ra đời để duy trì bản sắc. Tiếng Việt - chữ quốc ngữ được phổ cập cũng nhằm xóa mù và hiện đại hóa đời sống toàn dân. “Tuy vậy, ngày nay không ít người mắc bệnh sùng ngoại nên thường pha trộn tiếng Anh vào tiếng Việt khi nói cũng như khi viết ở những lúc không cần thiết và không đúng chỗ. Như thế tức là đã làm nhem nhuốc tiếng Việt, tiếng mẹ đẻ”, ông Lịch đánh giá.

Theo GS-TS Nguyễn Văn Hiệp, Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học, các nhà báo có ảnh hưởng rất lớn trong việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Chính vì thế, việc sử dụng tiếng Việt trên các phương tiện thông tin đại chúng cần được đặt ra nghiêm túc hơn.

TS Bùi Thị Ngọc Anh, Viện Ngôn ngữ học, công bố nghiên cứu về sử dụng lẫn tiếng Anh và tiếng Việt trong các chương trình truyền hình trực tiếp cho trẻ em phát sóng năm 2015 như Giọng hát Việt nhí, Bước nhảy hoàn vũ nhí… Theo đó, bên cạnh việc dùng từ viết tắt, còn có cả đệm từng từ, đến nói cả câu tiếng Anh trong chương trình. Tuy nhiên, có tới 41% người trên 60 tuổi đồng ý việc sử dụng như vậy. Họ cho rằng trẻ em cũng cần đi theo xu hướng của xã hội. Với độ tuổi từ 20 - 59, lượng cổ súy còn cao hơn, chiếm 54%. Trong khi đó, theo bà: “Chỉ chấp nhận hiện tượng pha trộn trong chương trình cho trẻ em khi không có từ thay thế”.

Theo nhiều đại biểu, từ Hán - Việt cũng đang bị sử dụng thiếu chính xác. Đại biểu Cao Văn Oanh cho biết có nhiều từ Hán - Việt đang bị sử dụng sai nghĩa hoặc dư thừa, lặp nghĩa. Chẳng hạn khi nói: “Chủ tịch nước Trần Đại Quang với vai trò chủ tịch nước…” cần phải sửa lại là: “Chủ tịch nước Trần Đại Quang trên cương vị chủ tịch nước…”, vì từ “vai trò” người xưa gọi là “nhà trò”, bây giờ gọi là “sân khấu”. Người đóng vai kia chỉ là diễn viên trên sân khấu, còn Chủ tịch nước Trần Đại Quang là sự thật. Vì thế cần thay từ “vai trò” thành “cương vị”.

PGS-TS Đặng Thị Hảo Tâm, Khoa Ngữ văn, ĐH Sư phạm Hà Nội đưa ý kiến: “Từ ngữ thuộc phạm trù chiến tranh thường xuyên được phóng viên sử dụng khi viết về các mảng đề tài văn hóa, giáo dục, y tế, an ninh, xã hội. Bắt gặp thường xuyên những từ như mặt trận, trận chiến, ra quân, chiến sĩ… Việc lạm dụng ẩn dụ chiến tranh với một số bài viết gây những liên tưởng không tích cực. Nó cũng khiến ngôn từ biểu đạt hoạt động văn hóa xã hội vốn mang đậm tính nhân văn bị chiến tranh hóa. Ngay cả lĩnh vực an ninh, xã hội cũng cần cân nhắc sử dụng nhóm từ chiến tranh. Đã đến lúc người làm báo cần đổi mới về tư duy chiến tranh khi lập ngôn, tác nghiệp”.

Khảo sát dùng tiếng Việt trên báo chí những năm trước đây của PGS-TS Đào Thanh Lan, ĐH KHXH-NV Hà Nội còn cho thấy 50% bài viết trên báo mắc lỗi ngôn ngữ. Đại biểu Đăng Quang lại cho rằng nếu có từ thuần Việt thì không nên dùng từ Hán - Việt tương đương nữa. Làm như vậy sẽ giữ được sự trong sáng của tiếng Việt, lại tạo gần gũi với đa số người dân.

TS Tạ Văn Thông, Viện Từ điển học và Bách khoa thư, một nhà nghiên cứu ngôn ngữ của dân tộc thiểu số, đánh giá: “Bây giờ do tiếp biến văn hóa, tiếp xúc văn hóa ồ ạt thì vấn đề ngôn ngữ cũng báo động rồi. Nên ngôn ngữ đang không được giữ gìn, không được phát triển lành mạnh”.

Rất cần luật Ngôn ngữ

Nhà báo lão thành Phan Quang nêu ra vấn đề muốn bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt cần có hành lang pháp lý là luật Ngôn ngữ. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta lại chưa có bộ luật đó.

Về việc vì sao đặt vấn đề đã lâu mà ta chưa có luật Ngôn ngữ, bên lề hội thảo, TS Tạ Văn Thông cho rằng: “Như nhà báo Phan Quang có nói là vì người ta bận quá. Nhưng vấn đề là nó chưa được đưa ra một cách cấp thiết. Bây giờ đã đến lúc”.

Tuy nhiên, theo ông Hồ Quang Lợi, Phó chủ tịch thường trực Hội Nhà báo VN: “Chúng ta không cầu toàn chờ đến khi có luật Ngôn ngữ mới bảo vệ sự trong sáng của tiếng Việt. Chúng ta phải bảo vệ ngay từ bây giờ trên các phương tiện thông tin đại chúng”.

Các chương trình truyền hình đông người xem là nơi sẽ lan truyền chuẩn hay chệch chuẩn ngôn ngữ rất nhanh. ẢNH: BTC

Trên tinh thần đó, về hiện tượng phiên âm tiếng nước ngoài trên báo, ông Lợi cho rằng nên có giải pháp sớm. “Có thể nói đó là vấn đề đáng quan tâm và hết sức đáng lo ngại hiện nay. Tôi nghĩ là sau cuộc hội thảo này Hội Nhà báo VN sẽ tiếp tục phối hợp với Hội Ngôn ngữ để nghiên cứu liên ngành, tổ chức hội thảo, tiến dần đến quy chuẩn chung trong việc sử dụng phiên âm tiếng nước ngoài, kể cả viết tắt. Chúng ta phải coi đó là mục tiêu để tiến đến, để sử dụng tiếng nước ngoài, phiên âm tiếng nước ngoài một cách đúng đắn”, ông Lợi nói.

GS Đinh Văn Đức, nguyên Chủ nhiệm Khoa Ngôn ngữ, ĐH KHXH-NV Hà Nội, cho rằng: “Luật Ngôn ngữ là vấn đề mang tính thời sự hiện nay. Nhất là từ khi Hiến pháp 2013 công nhận tiếng Việt là ngôn ngữ quốc gia thì chúng ta có đủ cơ sở pháp lý để soạn thảo luật này. Các quốc gia có đa ngữ đều rất quan tâm đến điều này. Chúng ta với hàng chục dân tộc thì có thể tham khảo những luật của các nước để soạn thảo”.

Ý kiến Các cơ quan báo chí và đội ngũ nhà báo phải rèn kỹ năng để giữ gìn sự trong sáng đi đôi với phát triển, làm mới tiếng Việt. Trong quá trình hội nhập phát triển nói chung, làm giàu tiếng Việt nói riêng, việc tiếp thu những thành tựu của văn minh nhân loại hay mượn tiếng nước ngoài để làm giàu thêm tiếng Việt là một yếu tố khách quan. Tuy nhiên, sự tiếp thu phải có chọn lọc và không đánh mất bản sắc”. Phó thủ tướng Vũ Đức Đam Chủ tịch Hồ Chí Minh là tấm gương giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. Bác dặn chúng ta: Tiếng Việt là vốn quý của cha ông, chúng ta phải biết giữ gìn, nâng niu. Với các nhà báo, Bác căn dặn: khi đặt bút viết, chúng ta phải đặt câu hỏi: viết cho ai? Viết về cái gì? Viết như thế nào? Để mọi người dân đều dễ hiểu, dễ nhớ thì viết câu, chữ phải giản dị, rõ ràng, trong sáng, mạch lạc. Đến nay, lời căn dặn của Bác vẫn mang tính thời sự. PGS-TS Nguyễn Thế Kỷ (Ủy viên Trung ương Đảng - Tổng giám đốc Đài tiếng nói VN)

Theo Thanh niên

(责任编辑：Ngoại Hạng Anh)