Công chức Hải quan tham quan các mô hình trang thiết bị thông minh phục vụ quản lý hải quan hiện đại. Ảnh tư liệu

Nhiều kết quả quan trọng

Theo ông Phạm Duyên Phương - Phó Cục trưởng Cục Công nghệ thông tin và thống kê hải quan (Tổng cục Hải quan), với tư cách là một thành viên tích cực của ASEAN, Việt Nam đã tham gia triển khai Cơ chế một cửa ASEAN từ thời điểm hình thành ý tưởng, xây dựng cơ sở pháp lý, nội luật hóa cam kết khu vực cho đến khi 10 nước thành viên chính thức kết nối vào năm 2020.

Để hình thành Cơ chế một cửa ASEAN, Việt Nam đã triển khai Cơ chế một cửa quốc gia từ năm 2014 và trở thành 1 trong 5 nước thành viên đầu tiên kết nối Cơ chế một cửa ASEAN vào năm 2018. Tính đến 30/6/2024, Cơ chế một cửa quốc gia đã có 250 thủ tục hành chính (TTHC) của 13 bộ, ngành kết nối xấp xỉ 7,43 triệu bộ hồ sơ của hơn 72 nghìn doanh nghiệp.

Về Cơ chế một cửa ASEAN, Việt Nam đã kết nối chính thức để trao đổi thông tin chứng nhận xuất xứ mẫu D điện tử với tất cả 9 nước thành viên ASEAN. Bên cạnh đó, Việt Nam đang phối hợp với Ban Thư ký ASEAN và các nước thành viên để triển khai kết nối trao đổi tờ khai Hải quan ASEAN theo kế hoạch. ASEAN cũng đang trao đổi để xây dựng giải pháp, lộ trình kết nối trao đổi chứng từ điện tử giữa ASEAN và các đối tác Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc.

Những kết quả triển khai Cơ chế một cửa ASEAN là tiền đề hết sức quan trọng để Việt Nam chính thức kết nối và công nhận C/O điện tử mẫu AK và mẫu VK trong khuôn khổ Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Hàn Quốc và Việt Nam - Hàn Quốc. Việt Nam cũng đã kết nối và trao đổi tờ khai hải quan xuất khẩu trong khuôn khổ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh kinh tế Á - Âu, trước mắt với Hải quan Liên bang Nga. Hiện tại, Việt Nam đang mở rộng đàm phán trao đổi C/O với Liên minh kinh tế Á - Âu; chứng nhận kiểm dịch với New Zealand; tiếp tục mở rộng trao đổi thông tin với các đối tác thương mại Nhật Bản, Hoa Kỳ, Trung Quốc...

Cần đồng bộ trong chuyển đổi số

Triển khai Cơ chế một cửa ASEAN (bao gồm triển khai đầy đủ Cơ chế một cửa quốc gia) là một trong những nội hàm quan trọng đảm bảo thực hiện thành công Hải quan số trong tương lai. Tuy nhiên, để cơ chế này thực sự phát huy hiệu quả, vẫn còn nhiều điều cần tính đến.

Điều quan trọng nhất chính là việc phải đồng bộ hóa việc số hóa thủ tục, giao dịch. Không thể thực hiện giao dịch, thủ tục phi giấy tờ trên nền tảng hồ sơ, chứng từ nửa thủ công, nửa điện tử. Như ông Âu Anh Tuấn - Cục trưởng Cục Giám sát, quản lý về hải quan (Tổng cục Hải quan) từng nhiều lần đề cập, thủ tục được số hóa tức là đã được mã hóa đầu cuối cả hai đầu. Hệ thống của cơ quan hải quan tiếp nhận được hồ sơ số, nhưng phía các bộ, ngành vẫn chỉ chuyển lên hồ sơ bản scan, bản chụp thì phía hải quan cũng không đọc được, không sử dụng được. Điều này dẫn đến phát sinh kiểm tra hồ sơ giấy trong quá trình thông quan. Để đồng bộ, các đơn vị chuyên ngành phải có lộ trình số hóa việc thực hiện các thủ tục này. Nếu các bộ tự chủ động cải cách thì phải bám sát chỉ đạo của Chính phủ để đáp ứng tiến độ và đồng bộ với nhau.

Về nguồn lực con người, mặc dù thuê các đơn vị ngoài phát triển các hệ thống đang là xu hướng chung trong ứng dụng công nghệ thông tin tại các cơ quan nhà nước, song không vì thế mà vai trò của bộ phận chuyên sâu về công nghệ thông tin (trong các cơ quan nhà nước) suy giảm. Nhân lực về công nghệ thông tin sẽ chuyển sang tham gia vào quá trình xây dựng quy trình nghiệp vụ để đảm bảo tính kết nối, khả thi khi ứng dụng công nghệ. Cũng chính bộ phận này phải có đủ kiến thức cả về công nghệ lẫn nghiệp vụ để đặt yêu cầu, phân tích, thiết kế, giám sát hoạt động của đối tác, nhà thầu đảm bảo bám sát yêu cầu kỹ thuật, nghiệp vụ, chất lượng của sản phẩm khi bàn giao, đưa vào sử dụng.

Công tác quản trị, vận hành các hệ thống thông tin cũng như cung cấp dịch vụ hỗ trợ và tiện ích cho doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân cũng cần được tập trung để đảm bảo các giao dịch và thủ tục hành chính được thực hiện thông suốt 24/7 trên môi trường điện tử. Bởi, chất lượng của hệ thống chỉ chiếm 50%, phần còn lại đến từ công tác quản trị, vận hành các hệ thống công nghệ thông tin, cũng như cung cấp dịch vụ hỗ trợ và tiện ích cho các các bên liên quan.

Điều cuối cùng cần quan tâm là tốc độ phát triển của công nghệ đã vượt khỏi các quy luật phát triển thông thường. Điều này dẫn đến vòng đời của các dự án và thiết bị công nghệ thông tin ngày càng ngắn lại do liên tục cần nâng cấp, thay thế để bổ sung. Điều này đòi hỏi phải quy hoạch ứng dụng và xác định quy mô nghiệp vụ, yêu cầu kỹ thuật một cách hợp lý để có thể đưa hệ thống vào hoạt động trong thời gian ngắn nhất, tránh kéo dài quá trình phát triển ứng dụng dẫn đến hậu quả là sự lạc hậu về công nghệ áp dụng khi đưa hệ thống vào sử dụng.

(责任编辑：World Cup)