Người dân Syria thức dậy vào sáng 9/12 với một tương lai đầy hy vọng mặc dù còn nhiều bất định, sau khi lực lượng đối lập chiếm thủ đô Damascus và Tổng thống Bashar al-Assad phải rời đất nước tới Nga, chấm dứt 13 năm xung đột và hơn 50 năm lãnh đạo của gia tộc Assad.

Sau khi phe đối lập áp lệnh giới nghiêm, thủ đô Damascus yên bình sau bình minh, các cửa hàng đóng cửa và đường phố gần như vắng người. Những người có mặt trên đường phần lớn là phe đối lập. Nhiều ô tô mang biển số từ Idlib, tỉnh phía tây bắc nơi lực lượng này tiến hành cuộc tấn công chớp nhoáng chỉ 2 tuần trước.

Firdous Omar, một người từ Idlib, thuộc nhóm chiến binh tại quảng trường trung tâm Umayyad, đã chiến đấu chống lại chính quyền Tổng thống Assad từ năm 2011 và giờ đây mong chờ ngày hạ vũ khí để trở lại công việc làmnông của mình.

"Chúng tôi đã có mục đích và mục tiêu. Giờ đây mọi việc đã hoàn thành. Chúng tôi muốn chính quyền và lực lượng an ninh tiếp quản trách nhiệm", Omar chia sẻ.

Cuộc tiến công chớp nhoáng của liên minh dân quân do Hayat Tahrir al-Sham (HTS), một nhánh cũ của tổ chức al-Qaeda, dẫn đầu đã đánh dấu bước ngoặt lịch sử cho khu vực Trung Đông.

Cuộc chiến kết thúc sau khi khiến hàng trăm nghìn người thiệt mạng, gây ra một trong những cuộc khủng hoảng người tị nạn lớn nhất thời hiện đại. Các thành phố bị ném bom thành đống đổ nát, nhiều vùng nông thôn bị suy giảm dân số và nền kinh tế kiệt quệ vì các lệnh trừng phạt toàn cầu. Giờ đây, hàng triệu người tị nạn đã có thể trở về nhà từ các trại tị nạn ở Thổ Nhĩ Kỳ, Li Băng và Jordan.

Sự sụp đổ của chính quyền Tổng thống Assad đã đánh sập một trong những thành trì chính mà Iran và Nga sử dụng để nắm giữ quyền lực trong khu vực. Thổ Nhĩ Kỳ, từ lâu đã liên kết với đối thủ của chính quyền Tổng thống Assad, đang nổi lên mạnh mẽ hơn. Trong khi đó, Israel ca ngợi đây là kết quả của các đòn tấn công của họ vào các đồng minh của Tổng thống Assad được Iran hậu thuẫn.

Thế giớiẢ Rập phải đối mặt với thách thức tái hòa nhập một trong những quốc gia trung tâm của Trung Đông, đồng thời kiềm chế chủ nghĩa Hồi giáo Sunni cực đoan, vốn là động lực của cuộc nổi dậy chống chính quyền Tổng thống Assad nhưng cũng đã phát triển thành bạo lực giáo phái khủng khiếp của Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) tự xưng.

Nhóm đối lập HTS vẫn bị Liên hợp quốc và hầu hết các quốc gia liệt vào danh sách "tổ chức khủng bố". Trong khi đó, nhóm này đã mất nhiều năm cố gắng làm dịu hình ảnh của mình và tách mình ra khỏi nguồn gốc al-Qaeda để trấn an các quốc gia bên ngoài và các nhóm thiểu số ở Syria.

Lịch sử mới được mở ra

Thủ lĩnh của nhóm HTS, Ahmed al-Sharaa, hay được biết đến với tên gọi Abu Mohammed al-Golani, đã cam kết sẽ tái xây dựng Syria.

Hôm 8/12, ông nói trước đám đông tại nhà thờ Hồi giáo Umayyad ở Damascus: "Những người anh em của tôi, một lịch sử mới đang được viết trên toàn khu vực sau chiến thắng vĩ đại này". Nếu nỗ lực, Syria sẽ trở thành "một ngọn hải đăng cho quốc gia Hồi giáo", ông cho biết thêm.

Ông Mohammed Jalali, Thủ tướng của chính quyền Tổng thống Assad, nói với Sky New Arabia rằng ông sẵn sàng gặp Golani và cung cấp tài liệu cũng như hỗ trợ quá trình chuyển giao quyền lực. Ông cho biết không có câu trả lời về số phận của quân đội Syria.

"Đó là câu hỏi dành cho những người sẽ tiếp quản công việc quản lý đất nước. Điều chúng tôi quan tâm lúc này là việc tiếp tục phụng sự người dân Syria", ông nói thêm.

Syria dưới thời Tổng thống Assad được biết đến là một trong những nơi khắc nghiệt nhất ở Trung Đông, giam giữ hàng trăm nghìn tù nhân chính trị. Vào ngày 8/12, các tù nhân phấn khởi tràn ra khỏi các nhà tù. Các gia đình đoàn tụ khóc trong niềm vui sướng.

Tổ chức giải cứu "Mũ bảo hiểm trắng" cho biết họ đã cử các đội cứu hộ khẩn cấp tìm kiếm những phòng giam ẩn náu dưới lòng đất, nơi được cho là đang giam giữ các tù nhân.

Một trong những khu vực cuối cùng rơi vào tay lực lượng đối lập là bờ biển Địa Trung Hải, trung tâm của giáo phái Alawite của ông Assad đồng thời là nơi đặt căn cứ hải quân của Nga.

Hai cư dân Alawite nói rằng cho đến nay, diễn biến tình hình tốt hơn họ nghĩ, dường như không có sự trừng phạt giáo phái đối với người Alawite. Một người cho biết một người bạn của họ đã bị các tay súng phe đối lập đến thăm nhà và yêu cầu giao nộp vũ khí, và anh ấy đã làm như vậy.

Gần Latakia, phe đối lập vẫn chưa tiến vào ngôi làng Qardaha của gia đình ông Assad, nơi có một lăng mộ lớn của cha ông, người lên nắm quyền vào những năm 1960.

Một người dân cho hay tất cả các nhân vật cấp cao gắn liền với Tổng thống Assad và chính quyền của ông đã rời đi.

Israel, Mỹ phát động tấn công

Israel cho biết sự sụp đổ của chính quyền Tổng thống Assad là hệ quả trực tiếp từ cuộc tấn công mạnh mẽ của Israel nhằm vào đồng minh Hezbollah của Iran ở Li Băng, lực lượng đã ủng hộ ông Assad trong nhiều năm nhưng đã bị đẩy lùi kể từ tháng 9 bởi chiến dịch không kích và tấn công trên bộ của Israel.

Vào ngày 8/12, Israel đã tấn công các mục tiêu có liên quan đến Iran ở Syria. Israel cũng điều xe tăng qua biên giới vào vùng đệm phi quân sựđể ngăn chặn tình trạng xung đột lan rộng, nhưng cho biết họ có ý định đứng ngoài cuộc xung đột. Ngày 9/12, quân đội Israel đã công bố những bức ảnh về lực lượng của họ ở khu vực biên giới Mount Hermon.

Mỹ, quốc gia có 900 binh sĩ trên bộ ở Syria hoạt động cùng với lực lượng do người Kurd lãnh đạo ở phía đông, cho biết lực lượng của họ đã tấn công khoảng 75 mục tiêu trong các cuộc không kích nhằm vào IS.

Trong chuyến thăm Nhật Bản, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin cho biết: "Có khả năng các phần tử trong khu vực, chẳng hạn IS, cố gắng tận dụng cơ hội này để khôi phục năng lực… Các cuộc tấn công đã tập trung vào những nhóm này".