Công trình Bệnh viện Lao và bệnh phổi tỉnh Tuyên Quang được xây dựng từ nguồn vốn TPCP. Ảnh: T.Hằng

Trả lời báo chí mới đây, Thứ trưởng Bộ Tài chính Vũ Thị Mai cho hay, Bộ Tài chính, Kho bạc Nhà nước, Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) đang nỗ lực thực hiện Nghị quyết 78/2014/NQ-QH của Quốc hội về phát hành trái phiếu dài hạn từ 5 năm trở lên, nhằm tái cơ cấu nợ công theo hướng lành mạnh hơn.

Tuy nhiên, qua 4 tháng đầu năm cho thấy, nỗ lực này đang đối mặt với nhiều thách thức từ thị trường, khi trên thị trường dư thừa nguồn cung TPCP. Tính cả quý I, lượng vốn TPCP huy động được đạt hơn 55.992 tỷ đồng, chỉ bằng 62,7% so với cùng kỳ năm 2014. Bước sang tháng 4, khả năng hấp thụ của thị trường cũng chưa có tín hiệu khả quan, trên thị trường sơ cấp, tại HNX huy động được hơn 8.523 tỷ đồng TPCP trong tổng số 20.500 tỷ đồng gọi thầu (tỷ lệ trúng thầu/gọi thầu chỉ đạt 41,6%), giảm tới 50,9% so với tháng 3-2015. Như vậy, tính đến hết tháng 4-2015, ngân sách nhà nước chỉ mới huy động được 1/4 kế hoạch huy động vốn cả năm thông qua phát hành TPCP.

Đi tìm nguyên nhân khiến tỷ lệ huy động TPCP bị sụt giảm, theo Bộ Tài chính, có nhiều nguyên nhân ảnh hưởng đến kết quả huy động vốn qua kênh trái phiếu, trong đó có nguyên nhân theo yêu cầu của Quốc hội, bắt đầu từ năm 2015 chỉ phát hành các loại trái phiếu có kỳ hạn dài từ 5 năm trở lên.

Còn trong báo cáo mới đây của Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia đã chỉ rõ nguyên do ngân hàng thương mại đẩy mạnh hoạt động tín dụng, giảm đầu tư vào TPCP. Trong tháng 4-2015, tăng trưởng tín dụng so với cuối năm 2014 đạt 2,78%, là mức tăng cao nhất so với cùng kỳ trong 3 năm gần đây. Ngoài ra, các ngân hàng thương mại quan tâm nhiều tới TPCP kỳ hạn dưới 5 năm nhằm đảm bảo tốt hơn danh mục đầu tư (cấu trúc tài sản của mình).

Nhưng thực tế, theo quy định của Ngân hàng Nhà nước tại Thông tư 36/2014/TT-NHNN (có hiệu lực từ ngày 1-2-2015) chỉ cho phép các tổ chức tín dụng là ngân hàng Nhà nước được đầu tư mua TPCP theo tỷ lệ tối đa so với nguồn vốn ngắn hạn là 15% và 35% đối với ngân hàng thương mại cổ phần và 15% dành cho chi nhánh ngân hàng nước ngoài. Điều này đồng nghĩa với việc Ngân hàng Nhà nước không khuyến khích các tổ chức tín dụng tham gia thị trường trái phiếu. Trong khi đó, theo danh sách 25 thành viên đấu thầu TPCP năm 2015 được Bộ Tài chính thông qua thì có tới 17 ngân hàng thương mại cổ phần góp mặt.

Do vậy, theo Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia, cần tăng cường phối hợp chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa để tạo điều kiện cho thị trường (chủ yếu là tổ chức tín dụng) có điều kiện đầu tư vào TPCP kỳ hạn 5-10 năm.

Về phía Bộ Tài chính vẫn đang bỏ ngỏ phương án đề nghị Quốc hội xem xét sửa đổi Nghị quyết 78. Hiện, Bộ Tài chính đã tìm ra giải pháp “ứng phó” bằng cách mở thêm kênh huy động vốn cho ngân sách thông qua việc phát hành riêng lẻ trái phiếu bằng ngoại tệ (khoảng 1 tỷ USD) cho Vietcombank trong đầu tháng 5 vừa qua, với mức lãi suất xoay quanh 4,8%/năm cho kỳ hạn 5-10 năm.

Đây là lần đầu tiên Chính phủ phát hành riêng lẻ trái phiếu bằng ngoại tệ với khối lượng lớn. Và mức lãi suất này tương đương với đợt phát hành 1 tỷ USD ra thị trường vốn quốc tế được Bộ Tài chính thực hiện vào cuối năm 2014.

Theo nhận định của Công ty CP Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) trong Bản báo cáo chiến lược tháng 5, đây là động thái thể hiện “cái khó ló cái khôn” trong bối cảnh nguồn thu bị ảnh hưởng tiêu cực bởi giá dầu và kênh TPCP có dấu hiệu kém khả quan.

Cần có chính sách linh hoạt

Theo Tổng thư ký Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam Đỗ Ngọc Quỳnh, chủ trương kéo dài kỳ hạn phát hành TPCP của Quốc hội là đúng đắn. Trong năm 2014, ước huy động được gần 250 nghìn tỷ đồng, tăng gần 40% so với năm 2013, kỳ hạn của trái phiếu được nâng lên bình quân 4,8 đến 4,9 năm, lãi suất giảm từ 1,2 đến 1,3%, chi phí huy động vốn thấp hơn, góp phần vào cơ cấu nợ và cơ cấu lại các nguồn thanh toán trả nợ đến hạn của các loại TPCP.

“Tuy nhiên, theo diễn biến thị trường hiện nay, Bộ Tài chính có thể xem xét kiến nghị Quốc hội sửa đổi Nghị quyết 78 theo hướng tạo ra chính sách linh hoạt cấu trúc kỳ hạn dựa trên điều kiện thực tế của thị trường như: Duy trì phát hành đối với các kỳ hạn ngắn 1, 2 và 3 năm nhưng tỷ trọng các kỳ hạn dài từ 5 năm trở lên sẽ chiếm tối thiểu 50%.”- ông Đỗ Ngọc Quỳnh đề xuất.

Nhìn lại năm 2014 trở về trước, khối lượng TPCP phát hành thành công liên tiếp lập các kỷ lục mới, khối lượng năm sau cao hơn năm trước và huy động được tổng cộng trên 700 nghìn tỷ đồng, tăng 1,7 lần so với giai đoạn 10 năm trước đó (2000-2009). Diễn biến sôi động của thị trường trái phiếu là một trong những điểm sáng nổi bật trong bức tranh chung của thị trường tài chính Việt Nam giai đoạn vừa qua.

Mặt khác, một thị trường trái phiếu có quy mô và hoạt động tốt sẽ giúp Nhà nước chủ động nguồn vốn để điều tiết mức đầu tư từ ngân sách, qua đó tác động đến tổng mức đầu tư toàn xã hội để đạt được mục tiêu tăng trưởng GDP theo kế hoạch, nhất là trong bối cảnh kinh tế vĩ mô gặp khó khăn.

Chính vì vậy, để thị trường TPCP phát triển ổn định, Hiệp hội Thị trường trái phiếu Việt Nam kiến nghị Bộ Tài chính cần tiếp tục thực thi các biện pháp nâng cao chất lượng hàng hóa thông qua việc đẩy mạnh phát hành lô lớn và cơ cấu giảm số mã lưu hành. Tạo cơ chế về ưu đãi tài chính, ưu đãi phí như phí giao dịch repos (phân cấp phí theo kỳ hạn), ưu đãi về tài chính khi thực hiện chức năng tạo lập thị trường, các ưu đãi tài chính khuyến khích các tổ chức như quỹ đầu tư, bảo hiểm, nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường…

(责任编辑：Cúp C1)