Cánh cửa ngày càng hẹp với xe NK nhưng lại rộng mở với các doanh nghiệp tâm huyết, đầu tư lớn và phát triển lâu dài tại Việt Nam.

Vì thế, ngày 26/2/2018, Văn phòng Chính phủ đã có cuộc họp với tất cả các hiệp hội, doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực này để “gỡ” khó. Vấn đề đặt ra là các quy định này có thật sự khó, và khó với DN nào bởi đây được xem là một trong những “hàng rào” hỗ trợ sản xuất trong nước và bảo vệ người tiêu dùng.

NK giảm, sản xuất vẫn ổn định

Theo phản ánh thì có 3 vấn đề lớn liên quan tới NĐ 116 và Thông tư 03 (TT 03) hướng dẫn NĐ 116 của Bộ GTVT đang làm “khó” DN. Đó là quy định về giấy chứng nhận chất lượng kiểu loại ô tô NK được cấp bởi cơ quan, tổ chức có thẩm quyền nước ngoài, quy định kiểm định theo từng lô đối với xe NK và quy định về đường thử đối với hoạt động sản xuất ô tô.

Với những điểm khó này, hoạt động NK ô tô giảm sút nghiêm trọng. Số liệu thống kê cập nhật nhất từ cơ quan Hải quan cho thấy tính từ đầu năm 2018 đến 15/2/2018, lượng ô tô nguyên chiếc dưới 9 chỗ NK chỉ có 32 chiếc với trị giá 1,1 triệu USD. Đây là mức NK ô tô thấp kỷ lục từ trước đến nay.

Cùng kỳ này năm ngoái (khi thuế NK ô tô nguyên chiếc từ ASEAN giảm từ 40% về 30%), lượng ô tô nguyên chiếc dưới 9 chỗ NK đạt con số 7.883 chiếc với kim ngạch 131 triệu USD, tăng cao so với cùng kỳ năm 2016 (đạt 2.768 chiếc với 58 triệu USD).

Nếu tính từ khi NĐ 116 có hiệu lực đến hết ngày 15/2/2018 lượng xe nguyên chiếc 9 chỗ ngồi NK chỉ đạt hơn 4.700 chiếc, giảm gần 5 lần so với cùng kỳ năm trước (từ tháng giữa 10/2016 đến hết ngày 15/2/2017, lượng xe con nhập về Việt Nam đạt 22.700 chiếc).

Tuy nhiên, thống kê của Tổng cục Hải quan cũng cho hay, tính tới ngày 15/2/2018, NK linh kiện ô tô đạt kim ngạch là 332 triệu USD. So với mức 387 triệu USD của cùng kỳ năm 2017, có thể thấy, sản xuất trong nước với mặt hàng ô tô vẫn được giữ ở mức ổn định.

Đây là một kết quả đáng mừng và là sự nỗ lực vượt bậc của các DN sản xuất trong nước. Bởi trước đó theo dự đoán, từ năm 2018, khi thuế NK ô tô nguyên chiếc từ khu vực ASEAN từ 30% xuống còn 0%, nguy cơ ô tô NK, nhất là từ các nước Thái Lan, Indonesia tràn vào Việt Nam sẽ gây khó khăn cho ngành sản xuất ô tô trong nước, sản xuất của nhiều DN, dự đoán sẽ ngừng trệ.

“Sức ép” từ DN NK

Cho rằng DN rất khó đáp ứng các quy định tại 2 văn bản nói trên, Hiệp hội các nhà sản xuất Ô tô Việt Nam (VAMA) miệt mài kiến nghị Chính phủ đòi sửa đổi NĐ 116 theo hướng có lợi cho DN thích NK hơn là đầu tư sản xuất.

Ông Phạm Anh Tuấn, Trưởng Tiểu ban Chính sách của VAMA chia sẻ: VAMA mong muốn được tháo gỡ khó khăn liên quan quy định về Giấy Chứng nhận chất lượng kiểu loại ô tô NK được cấp bởi cơ quan, tổ chức có thẩm quyền nước ngoài. Bởi hiện nhiều DN, vì không xin được giấy chứng nhận nói trên, đã không thể NK được ô tô.

Để chứng minh sự khó khăn, đồng thời cũng gia tăng “sức ép” với Chính phủ, 2 liên doanh ô tô có tên tuổi tại Việt Nam là Toyota, Honda đã nhanh chóng phát đi thông tin ngừng mọi hoạt động XK xe sang Việt Nam.

Do lượng ô tô XK sang thị trường Việt Nam giảm mạnh trong thời gian qua, Bộ Công nghiệp Indonesia đã gửi một phản hồi tới Bộ Giao thông vận tải Việt Nam về những quy định trong NĐ 116.

Được biết, 4 nhà sản xuất gồm Toyota, Suzuki, Daihatsu và Hino đã ngừng XK 9.337 xe sang Việt Nam. Số xe trên được sản xuất từ tháng 12/2017 đến tháng 3/2018.

XK ô tô của Indonesia vào Việt Nam từ tháng 1 đến tháng 11/2017 đạt 241,2 triệu USD, tăng đáng kể so với mức 17,78 triệu USD cả năm 2016. Indonesia xếp thứ 3 trong danh sách các nhà XK ô tô hàng đầu tại Việt Nam, sau Thái Lan và Trung Quốc, với thị phần 13,12%.

Tuy nhiên thực tế cho thấy các phản ứng mạnh mẽ chủ yếu đến từ các DN NK sản phẩm nguyên chiếc từ các nước trong khu vực ASEAN.

Không ít DN khác lại cho rằng quy định phải có các giấy tờ theo NĐ 116 tại một số nước là có cơ sở, và điều này đảm bảo quyền lợi của người dân.

Tại cuộc họp do Văn phòng Chính phủ tổ chức ngày 26/2, đại diện các DN đến từ Công ty Cổ phần ô tô Trường Hải (THACO), Hyundai Thành Công… cho rằng quy định về Giấy chứng nhận kiểu loại là cần thiết. Việc kiểm định khí thải một xe cho từng lô xe NK nhằm đảm bảo chất lượng an toàn sản phẩm.

Nhiều DN khác cũng cho rằng, hoàn toàn có thể đáp ứng các quy định của NĐ 116.

Trả lời phóng viên Báo Hải quan, Tổng giám đốc Ford Việt Nam Phạm Văn Dũng cho biết: Ford Việt Nam đang nỗ lực để nhanh chóng đáp ứng các quy định của Chính phủ theo NĐ 116, vấn đề là thời gian. Tính toán của ông Dũng, nhanh thì sau quý 1, chậm thì sang quý II/2018 liên doanh này sẽ đủ điều kiện NK ô tô.

Mốc “sinh- tử”

Thực tế "mốc” 2018 của ngành ô tô Việt Nam đã được nhắc đến rất nhiều. Trước đó nhiều cảnh báo đưa ra, cho rằng, với lộ trình theo cam kết thuế NK ô tô nguyên chiếc trong khu vực giảm về 0% từ năm 2018, nguy cơ xe dưới 9 chỗ ngồi từ Thái Lan, Indonesia sẽ “giết chết” ngành sản xuất ô tô trong nước.

Theo Bộ Công Thương, đến hết năm 2016, Việt Nam có khoảng 173 DN sản xuất, lắp ráp ô tô, trong đó có 56 DN sản xuất xe từ linh kiện rời, 117 DN sản xuất từ xe cơ sở, với tổng công suất lắp ráp thiết kế khoảng 500.000 xe/năm. Mặc dù chưa có thống kê chi tiết nào về số lượng lao động làm việc trong khâu sản xuất của ngành ô tô tại Việt Nam song nếu ngành công nghiệp sản xuất ô tô trong nước phải đóng cửa trước làn sóng áp đảo của ô tô NK thì mức ảnh hưởng được cho là vô cùng lớn. Chưa nói đến lượng ngoại tệ khổng lồ đổ ra để NK xe nguyên chiếc nếu sản xuất trong nước không đáp ứng được nhu cầu.

Thực tế này đòi hỏi các DN sản xuất ô tô trong nước phải nhanh chóng và mạnh dạn đầu tư, tăng tỉ lệ nội địa hóa, giảm giá thành sản phẩm. Song song với đó nhà nước cũng phải có các chính sách kiểm soát NK, hỗ trợ sản xuất trong nước.

NĐ 116 và TT 03 được ban hành mới đây chính là một trong những “công cụ” giúp cho ngành ô tô “sống sót” sau mốc 2018. Không những vậy, các điều kiện, hàng rào phi thuế quan này còn là “phép thử” mới cho làn sóng đầu tư mạnh mẽ hơn vào công nghiệp ô tô của cả DN FDI và nội địa.

Thị trường ô tô Việt Nam hiện đang được đánh giá là rất tiềm năng với dân số trên 90 triệu người và thời điểm ô tô hóa đang đến gần. Nên khi NK bị siết chặt, các DN sẽ tính đến bài toán đầu tư sản xuất chứ ít DN sẽ “bỏ cuộc chơi”. Ai cũng hiểu NK xe nguyên chiếc dễ dàng và “ngon” hơn đầu tư sản xuất. Nhưng nếu NK khó khăn, thì nhiều DN sẽ lại quay về sản xuất lắp ráp trong nước.

Mới đây Tập đoàn Mitsubishi Motors đã gặp gỡ hàng loạt cơ quan hữu trách để thông báo đang nghiên cứu kế hoạch đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất ô tô thứ 2 tại Việt Nam với quy mô 250 triệu USD, công suất 50.000 xe/năm. Dự kiến, nhà máy thứ 2 sẽ có thể sản xuất từ giữa năm 2020 và giải quyết được khoảng 1.000 lao động.

Liên doanh đang phát triển nhanh tại Việt Nam là Ford Việt Nam cũng đang lặng lẽ đẩy mạnh hoạt động lắp ráp sản phẩm tại Việt Nam. Cùng với lễ ra mắt xe mẫu xe Ford Ecosport phiên bản 2018 lắp ráp tại nhà máy Hải Dương, liên doanh này cũng đang thực hiện việc NK 2 mẫu xe mới cho mục đích nghiên cứu thị trường và chuẩn bị sản xuất, lắp ráp ở Việt Nam. Không công khai, song liên doanh này cũng không giấu được kế hoạch đẩy mạnh lắp ráp chiếc Ecosport để sớm đủ điều kiện được hưởng mức thuế ưu đãi 0% cho các linh kiện theo Nghị định 125/2017/NĐ-CP mới ban hành.

Hay như Toyota Việt Nam, trước đó liên doanh này không giấu kế hoạch giảm bớt số lượng xe lắp ráp trong nước, đẩy mạnh NK sản phẩm nguyên chiếc từ các nước trong khu vực. Tuy nhiên, hiện nay khi NK phải thực hiện nhiều quy định ngặt nghèo thì một nguồn tin mới từ DN này cho biết: Hãng đang lên kế hoạch lắp ráp Fotuner thay vì NK từ Indonesia.

Đó là chưa nói đến 2 ông lớn trong nước là Công ty Cổ phần ô tô Trường Hải và Công ty Hyundai Thành Công đã miệt mài “dốc vốn” vào đầu tư sản xuất trong nước trong thời gian vừa qua. Trong tháng 3 này Nhà máy mới sản xuất lắp ráp xe mang thương hiệu Mazda (công suất 100.000 xe/năm với tổng vốn đầu tư là 12.000 tỷ đồng) của Thaco tại Chu Lai sẽ đi vào hoạt động.

Với Hyundai Thành Công (HTC), mới đây HTC đã chính thức liên doanh với Hyundai Hàn Quốc để lắp ráp xe du lịch tại Việt Nam. Thời gian gần đây DN này đã liên tục đầu tư cho nhà máy sản xuất lắp ráp ô tô tại Ninh Bình với mục tiêu sản phẩm không chỉ tiêu thụ trong nước mà còn XK sang các nước trong khu vực lân cận.

Hay như một cái tên mới xuất hiện nhưng đã cho thấy tham vọng lớn trong việc đầu tư sản xuất ô tô tại Việt Nam đó là tập đoàn Vingroup với dự án VinFast đang ấp ủ nhiều ý tưởng lớn. Với những thông tin được tập đoàn này công khai cho biết thì đây sẽ là một dự án lớn với mục tiêu sau 2 năm có sản phẩm nội địa hóa 40% và sẽ nhanh chóng đạt 60% trong thời gian ngắn.

Phát biểu kết thúc hội nghị, Bộ trưởng- Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng khẳng định, Nghị định 116 được xây dựng công phu, trước khi ban hành đã lấy ý kiến các doanh nghiệp, các đối tượng tác động. “Hôm nay, chúng tôi không kết luận tại đây mà sẽ tiếp thu nghiêm túc và sẽ đưa ra giải pháp sớm nhất. Chậm nhất, trong tuần sau sẽ họp các bộ, cơ quan để xem xét từng khía cạnh, từng vấn đề”, Bộ trưởng cho biết và đề nghị Bộ Công Thương, Bộ GTVT và các cơ quan của Văn phòng Chính phủ tiếp thu, đưa ra các lý giải hết sức thỏa đáng với các doanh nghiệp.

“Chúng tôi đã nghe cả hai chiều, xin ghi nhận và tiếp thu toàn bộ các ý kiến. Đây là hội nghị rất quan trọng để làm rõ hơn về Nghị định 116, các yêu cầu của các cơ quan, doanh nghiệp, hiệp hội để chúng tôi báo cáo Thủ tướng các giải pháp cụ thể”, Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ nói.

(责任编辑：Nhà cái uy tín)