Phiên họp không nghi lễ

Ngày 2/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh tuyên bố trước quốc dân, đồng bào và thế giới sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - mở ra cho dân tộc ta một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập, tự do và chủ nghĩa xã hội.

Thế nhưng, ngay trong những ngày đầu độc lập ấy, Nhà nước Dân chủ Nhân dân đầu tiên ở Ðông Nam Á - một nhà nước non trẻ, vừa mới ra đời đã phải đối mặt với những khó khăn to lớn, chồng chất.

Bên trong, chính quyền vừa thành lập, tất cả còn mới mẻ, bỡ ngỡ với những người cầm quyền, như Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Sau 80 năm bị áp bức, bị bóc lột, và dưới chính sách ngu dân của thực dân Pháp, các bạn và tôi, chúng ta đều chưa quen với kỹ thuật hành chính”.

Lực lượng vũ trang còn rất nhỏ bé, trang bị vũ khí thô sơ. Kinh tế, công nghiệp bị đình đốn, đồng ruộng bị bỏ hoang, tài chính kiệt quệ, ngân khố trống rỗng, ngân hàngvẫn nằm trong tay người Pháp.

Ở miền Bắc, nạn đói giữa năm 1945 làm 2 triệu người chết, tiếp đó là Đồng bằng Bắc bộ bị trận lụt lớn tàn phá, 95% dân số Việt Nam mù chữ...

Nhưng, với tinh thần dám nghĩ, dàm làm, dám sửa chữa, nói như Chủ tịch Hồ Chí Minh trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời, là những điều đó “không làm cho chúng ta lo ngại”. “Chúng ta vừa làm vừa học, vừa học vừa làm. Chắc rằng, chúng ta sẽ phạm khuyết điểm, nhưng chúng ta sẽ sửa chữa, chúng ta có can đảm sửa chữa khuyết điểm. Với lòng yêu nước và yêu nhân dân sâu sắc, tôi chắc chúng ta sẽ thành công”.

Trong bối cảnh đó, tại phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ ngày 3/9/1945 tại Bắc Bộ phủ - một phiên họp được ghi lại rằng, tiến hành gọn nhẹ, không có nghi thức, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu ra những nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Những việc “cấp bách” vì dân

Trong 6 vấn đề ấy, việc đầu tiên Bác nêu là về nhân dân. Bác nêu rất trực diện, ngắn gọn, như chính sự cấp bách, thúc giục của bối cảnh lúc bấy giờ. Người nói: “Một là, nhân dân đang đói”.

Người chỉ ra thực trạng Pháp, Nhật đã vơ vét hết lương thực gom vào kho chứa, lại bắt đồng bào ta giảm diện tích cấy lúa để trồng thầu dầu, đay và những thứ cây khác cần thiết cho cuộc chiến tranh của chúng. Hơn nữa, chúng còn có kế hoạch gây nên nạn đói, để ngăn trở phong trào yêu nước và bắt buộc đồng bào ta phải làm việc như nô lệ.

“Hơn hai triệu đồng bào chúng ta đã chết đói vì chính sách độc ác này. Vừa rồi, nạn lụt đã phá hoại tám tỉnh sản xuất lúa gạo. Điều đó càng làm cho tình hình trầm trọng hơn. Những người thoát chết đói nay cũng bị đói”, Người phát biểu trong phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ ngày 3/9/1945.

Người đặt câu hỏi trực diện, cấp thiết: “Chúng ta phải làm thế nào cho họ sống”, rồi nêu ngay câu trả lời - đề nghị với Chính phủ “phát động một chiến dịch tăng gia sản xuất”.

Sau đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra lời kêu gọi: “Tăng gia sản xuất! Tăng gia sản xuất ngay! Tăng gia sản xuất nữa!”.

Sau đề xuất tại phiên họp đầu tiên này, ngay trong ngày 3/9/1945, Chính phủ lâm thời phát động chiến dịch cứu đói và tăng gia sản xuất. Đây chính là quyết định đầu tiên, hành động đầu tiên của Chính phủ mới.

Đồng thời, Bác đã đề nghị mở một cuộc lạc quyên: “Mười ngày một lần, tất cả đồng bào chúng ta nhịn ăn một bữa. Gạo tiết kiệm được sẽ góp lại và phát cho người nghèo”. Sau này, chính Hồ Chí Minh đã gương mẫu thực hiện trước việc “mười ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn ba bữa. Đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo”.

Việc cấp bách thứ hai Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu, cũng là về nhân dân, cụ thể là việc học của người dân. Người nói: “Vấn đề thứ hai, nạn dốt - là một trong những phương pháp độc ác mà bọn thực dân dùng để cai trị chúng ta. Hơn chín mươi phần trăm đồng bào chúng ta mù chữ. Nhưng chỉ cần ba tháng là đủ để học đọc, học viết tiếng nước ta theo vần quốc ngữ. Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Vì vậy, tôi đề nghị mở một chiến dịch để chống nạn mù chữ”.

Vấn đề cấp bách thứ tư, thứ năm và thứ sáu được Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập cũng là hướng đến nhân dân. Người đề nghị “bỏ ngay” các thứ thuế thân, thuế chợ, thuế đò đang “bóc lột vô nhân đạo” nhân dân.

Người nêu: “Chế độ thực dân đã đầu độc dân ta với rượu và thuốc phiện. Nó đã dùng mọi thủ đoạn hòng hủ hoá dân tộc chúng ta bằng những thói xấu, lười biếng, gian giảo, tham ô và những thói xấu khác. Chúng ta có nhiệm vụ cấp bách là phải giáo dục lại nhân dân chúng ta. Chúng ta phải làm cho dân tộc chúng ta trở nên một dân tộc dũng cảm, yêu nước, yêu lao động, một dân tộc xứng đáng với nước Việt Nam độc lập. Tôi đề nghị mở một chiến dịch giáo dục lại tinh thần nhân dân bằng cách thực hiện: CẦN, KIỆM, LIÊM, CHÍNH”.

Đồng thời, nhận thấy thực dân và phong kiến đã thi hành chính sách chia rẽ đồng bào Giáo và đồng bào Lương, để dễ thống trị, Người đề nghị Chính phủ ta tuyên bố: TÍN NGƯỠNG TỰ DO và Lương Giáo đoàn kết.

Với tinh thần đoàn kết lương giáo, hòa hợp dân tộc này, Người đã tập hợp được đông đảo chức sắc, tín đồ các tôn giáo hết lòng phấn đấu vì sự nghiệp cứu nước, kiến quốc, từ đó xóa dần những định kiến, mặc cảm do lịch sử để lại và âm mưu chia rẽ tôn giáo của các thế lực thù địch.

Việc cấp bách “vì nước”

Trong 6 việc cấp bách, vấn đề thứ ba được Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu là sự cần thiết phải có một hiến pháp dân chủ. Người chỉ rõ, trước, chúng ta đã bị chế độ quân chủ chuyên chế cai trị, rồi đến chế độ thực dân không kém phần chuyên chế, nên nước ta không có hiến pháp. Nhân dân ta không được hưởng quyền tự do dân chủ.