Thông điệp ba chữ “an” thời chiến

An toàn tính mạng, an sinh xã hội và an tâm chắc chắn đại dịch sẽ đi qua. Thông điệp ba chữ “an” này là điều tôi chú ý nhất trong thông điệp “thời chiến” của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc. Với quan điểm “chống dịch như chống giặc”, Việt Nam đã bước đầu cho thấy thành công nổi trội trong chiến dịch chống dịch Covid-19.

Ở châu Âu, nơi được xem là đỉnh cao của thế giới về y học và an sinh xã hội, Italy đang oằn mình với hơn 80.000 ca nhiễm và hơn 8.000 người chết. Các nước láng giềng Tây Ban Nha, Đức và Pháp cũng có hàng chục ngàn ca nhiễm. Các bác sĩ của Tây Ban Nha đang đối mặt lựa chọn cần cứu ai, không cứu ai như đồng nghiệp người Italy mấy hôm trước. Bệnh viện kêu cứu và bệnh nhân nằm dọc bệnh viện gợi nhớ hình ảnh của Italy hơn 2 tuần trước.

Nước Mỹ, cường quốc số một thế giới, cũng đang đối mặt với sự thiếu thốn thiết bị y tế và tình trạng quá tải, khi số ca nhiễm đã lên hơn 83.000 ca vào sáng 27/3/2020, vượt qua cả Trung Quốc và có số ca nhiễm cao nhất thế giới.

Vậy Việt Nam “ngon” hơn nước ngoài? Không hoàn toàn. Cuối tháng 2/2020, Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Thành Phong cho biết, nếu có trên 1.000 người nhiễm bệnh, thì không thể tìm đủ y bác sĩ và TP.HCM sẽ “vỡ trận”.

Từ đó đến nay, với nguồn lực huy động thêm, chắc chắn, khả năng chống chịu của Việt Nam đã cao hơn. Nhưng chúng ta vẫn sẽ gặp rắc rối, nếu cần điều trị hàng ngàn bệnh nhân, thậm chí hàng chục ngàn như ở các nước kể trên. Chúng ta chắc chắn không muốn đặt cược vào canh bạc là tỷ lệ số người chết/số người nhiễm của Việt Nam sẽ thấp như Đức, chứ không phải cao quá sức chịu đựng như ở Italy. Không thể đem mạng người ra đặt cược.

Vì vậy, quan điểm “chống dịch như chống giặc”, coi chống Covid-19 là một cuộc chiến là quan điểm hết sức đúng đắn. Điều này đã góp phần giảm số ca bệnh xuống mức thấp nhất có thể ở Việt Nam trong thời gian qua. Chiến lược này có thể được xếp vào chiến lược “trấn áp” (suppression), với mục tiêu giữ số ca mắc bệnh ở đỉnh dịch xuống mức thấp nhất có thể. Điều này đặc biệt quan trọng khi số ca bệnh đang tăng nhanh ở các nước ASEAN, như Malaysia, Indonesia, Singapore, Thái Lan và Phillippines.

Với quan điểm và chiến lược như vậy, an toàn tính mạng và an tâm, thì tôi tin, chúng ta đã làm rất tốt. Nhưng còn nền kinh tếvà chữ “an” còn lại - an sinh xã hội - thì sao?

Cần dưỡng sức cho cả doanh nghiệpvà người dân

Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân công bố một khảo sát cho thấy, trong 1.200 doanh nghiệp được khảo sát, có đến 720 doanh nghiệp (chiếm 60%) cho biết sẽ giảm doanh số 50%. Nếu dịch bệnh Covid-19 kéo dài 6 tháng, thì gần 74% số doanh nghiệp trả lời có nguy cơ phá sản, do doanh thu không thể bù đắp chi phí hoạt động và tiền lãi vay.

Để khống chế dịch bệnh, nhiều ngành kinh doanh như nhà hàng, khách sạn, vui chơi giải trí đã phải tạm dừng hoạt động. Đó là chưa nói tới những ngành bị ảnh hưởng nặng nề như du lịch, hàng không. Doanh nghiệp không thể kinh doanh, có nguy cơ phá sản không chỉ là tổn thất về kinh tế, mà còn khiến bao nhiêu phận người sẽ bị thất nghiệp và bỏ quên. Trong cuộc chiến này, những phận người yếu thế dễ bị tổn thương đang bị những tin tức về dịch bệnh che mờ.

Nước Mỹ vừa công bố có thêm hơn 3 triệu người xin nhận trợ cấp thất nghiệp trong tuần lễ kết thúc ngày 21/3. Để biết con số này khủng khiếp ra sao, chỉ cần biết con số xin trợ cấp thất nghiệp cao nhất trong giai đoạn khủng hoảng 2007-2009 chỉ là 655.000. Bạn tôi sau khi nhìn thấy đồ thị thất nghiệp này đã nhận xét, số thất nghiệp mới của giai đoạn 2007-2009 chưa đến “mắt cá chân” của mức thất nghiệp hiện nay ở Mỹ.

Con số này ở Việt Nam sẽ là bao nhiêu? Rất khó mà thấp được.

Nếu người dân thất nghiệp, doanh nghiệp kiệt quệ, thì làm thế nào nền kinh tế có thể hồi phục được sau khi dịch bệnh đi qua. Vì vậy, rất cần những gói chi tiêu ngân sách để “an” doanh nghiệp, để tạo ra an sinh xã hội đủ cho họ có thể bật lại nhanh chóng sau dịch bệnh.

Gói kích thích ngân sách lần này, do đó phải đặt trọng tâm vào người dân nhiều hơn. Vì vậy, ở nhiều nước, các gói chi tiêu nhiều tỷ USD đang nhắm vào việc tạo một tấm lưới đỡ cho người dân không bị ngã đau bởi dịch bệnh.

Chẳng hạn, gói kích thích tài khóa lớn nhất trong lịch sử Mỹ 2.000 tỷ USD gần đây bao gồm trợ cấp bảo hiểm thất nghiệp mở rộng và chuyển khoản tiền mặt thẳng cho nhiều người Mỹ, với mức chi 1.200 USD cho người thu nhập dưới 75.000 USD/năm, giảm dần mức trả cho người thu nhập cao hơn và không chi trả cho người có thu nhập cao hơn mức 99.000 USD/năm.