Từ kinh nghiệm quốc tế,ệmquốctếchingânsáchnhànướcchogiáodụsoi kèo kyoto sanga giúp Việt Nam xây dựng cơ chế phân bổ và quản lý chi NSNN cho giáo dục ngày càng hiệu quả. Ảnh: TL.

Kinh nghiệm, phương thức quản lý và phân bổ ngân sách cho giáo dục tại một số nước như Pháp, Mỹ là tài liệu tham khảo và bài học cho việc xây dựng cơ chế phân bổ và quản lý chi NSNN cho giáo dục ở Việt Nam ngày càng hiệu quả.

Chi NSNN cho giáo dục một số nước phát triển

Tại Hội thảo khoa học quốc tế năm 2019 với chủ đề “Hiệu lực, hiệu quả chi ngân sách nhà nước cho giáo dục: Kinh nghiệm quốc tế và thực trạng ở Việt Nam” vừa được tổ chức mới đây, GS. Michel Bouvier - Chủ tịch Hiệp hội nghiên cứu Tài chính công của Pháp cho biết, NSNN cho giáo dục ở Pháp dựa trên các nhiệm vụ khác nhau, từ đó cụ thể hóa thành các chương trình.

Nước Pháp có Bộ Giáo dục quốc gia và Bộ Giáo dục đào tạo và nghiên cứu chịu trách nhiệm chương trình NSNN cho giáo dục. Thứ nhất, liên quan đến ai đưa ra quyết định các chương trình chi ngân sách liên quan giáo dục. Thứ hai, Bộ Giáo dục quốc gia chịu trách nhiệm thực thi liên quan đến việc soạn thảo và chuẩn bị các chương trình, đối với giáo dục phổ thông (cấp 1 và cấp 2).

Từ năm 2006, khi đưa vào ngân sách thực hiện theo chương trình, mỗi một chương trình có một người phụ trách, như chương trình cấp 2 là giám đốc của chương trình phổ thông cấp 2 (chức danh này do cán bộ cao cấp của Bộ Giáo dục quốc gia phụ trách). Để thuận tiện cho công việc, người phụ trách chương trình chia nhỏ các chương trình đó thành đơn vị thực hiện ngân sách khác nhau, mỗi đơn vị có một người phụ trách.

Cụ thể, chương trình cấp 2 chia thành 2 đơn vị chi ngân sách, một là đơn vị chi ngân sách ở cấp bộ và bộ phận phụ trách chi ngân sách cho 30 địa phương. Đặc thù của các đơn vị này, mô hình quản lý như một doanh nghiệp lớn. Người cao nhất sẽ đàm phán với người phụ trách đơn vị thực hiện chi ngân sách những khoản chi. Song song với việc đàm phán chi thì đánh giá chỉ số kết quả chi đó có đạt không.

Như vậy, NSNN cho giáo dục gồm nhiều chương trình và hoạt động. Trước tiên, cần phải xác định mục tiêu và chỉ số. Trong đó, các mục tiêu và chỉ số là thông tin cho Quốc hội trong báo cáo kết quả hoạt động hàng năm. Mục tiêu phải thể hiện rõ các ưu tiên của chương trình và phải đo lường được bằng các chỉ số định lượng.

Các mục tiêu phải thỏa mãn các yêu cầu từ ba phía: Công dân, mong muốn hiệu quả kinh tế xã hội, tăng khả năng gia nhập thị trường việc làm sau tốt nghiệp, phần trăm sinh viên có việc làm sau 6 tháng tốt nghiệp; người sử dụng, mong muốn về chất lượng dịch vụ cung cấp, chất lượng dịch vụ tiếp nhận được đo bằng tỷ lệ hài lòng của người sử dụng dịch vụ; người nộp thuế, mong muốn hiệu quả quản lý, như tiết kiệm nguồn nhân lực, giảm chi phí quản lý thuế.

Theo GS. Michel Bouvier, mỗi một chương trình như vậy người ta sẽ đặt ra mục tiêu cho chương trình đó và chỉ số kết quả cần đạt được. Ví như: Mục tiêu quan trọng nhất sau 3 năm học tiểu học, học sinh phải thông thạo tiếng Pháp và phải biết làm toán. Dựa trên mục tiêu đó sẽ soạn ra chỉ số và tính toán bao lâu đạt được chỉ tiêu đề ra. Chỉ số đầu tiên là học trò biết viết, đọc, biết tính, chỉ số đặt ra đến năm 2020, có 89% học trò đạt được chỉ số này.

Chỉ số thứ hai, đảm bảo tiếp cận giáo dục trên toàn nước Pháp được công bằng, bình đẳng. Theo đó, số lượng cơ quan chủ quản giáo dục ở các địa phương nhận đủ ngân sách giáo dục và thực hiện mục tiêu đặt ra.

Nói về ngân sách dựa trên kết quả, PGS.TS Vũ Sỹ Cường - Học viện Tài chính cho hay, ở một số bang của Hoa Kỳ và tỉnh Ontario (Canada), các trường đại học công lập có tỷ lệ sinh viên tốt nghiệp được tuyển dụng cao hơn, được thưởng nhiều tiền hơn từ Chính phủ. Phần thưởng ngân sách có thể được coi là thanh toán theo hiệu suất của các tổ chức.

Mục tiêu chính của tiền thưởng ngân sách nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả chi ngân sách, nhưng trọng tâm của cơ chế này thường nhấn mạnh đến hiệu quả (thông qua các phần thưởng liên quan đến kết quả).

Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

PGS.TS Vũ Sỹ Cường cho biết, hiện nay, Việt Nam tiếp tục thực hiện phương pháp lập ngân sách truyền thống dựa trên định mức đầu vào. Tuy nhiên, ở một số khu vực đã có sự thay đổi theo hướng quản lý ngân sách theo các đầu ra như ước tính một số dự án nhỏ trong các chương trình mục tiêu. Theo quy định tại khoản 15, Điều 25 của Luật Ngân sách nhà nước: "Chính phủ có nhiệm vụ điều chỉnh việc thực hiện quản lý ngân sách theo kết quả thực hiện".

Trong Chương trình mục tiêu quốc gia về giáo dục và đào tạo giai đoạn 2012 - 2015, có các mục tiêu: 95% trẻ em 5 tuổi có thể đến trường và học 2 lần một ngày theo chương trình mầm non mới; tỷ lệ biết chữ ở nhóm tuổi 15-60 đạt 96%, ở nhóm tuổi 15 - 35 đạt 98%…

Theo PGS.TS Vũ Sỹ Cường, ngân sách dựa trên kết quả nên được theo đuổi trong bối cảnh thực hiện một chương trình cải cách "hướng đến kết quả" rộng hơn. Tại Việt Nam, trước khi quyết định áp dụng ngân sách dựa trên kết quả, hãy cân nhắc cẩn thận khi đưa ra, cho dù các điều kiện cần thiết đã được đáp ứng,bao gồm cả điều kiện liên quan đến chất lượng quản trị và tính toán cơ bản quy trình ngân sách.

Còn theo GS. Michel Bouvier, liên quan đến phần thực hiện ngân sách, còn phụ thuộc vào đặc thù quản lý ngân sách của mỗi nước. Ở Pháp, 53% tổng số việc làm liên quan đến giáo dục đào tạo và nghiên cứu. Tổ chức hành chính của Pháp phân theo vùng, cao nhất là 18 vùng, đến cấp tỉnh và cấp xã. Đối với ngành giáo dục, nước Pháp tổ chức 30 cơ quan giáo dục chủ quản ở các địa phương, có vùng có 2 cơ quan chủ quản giáo dục.

“Liên quan đến tính hiệu quả của giáo dục phổ thông, thứ nhất phải có nguồn ngân sách đủ; thứ hai, có đội ngũ nhân lực cả giáo viên và hành chính; thứ ba, đảm bảo công bằng giữa các địa phương và tránh sự mất cân bằng giữa các địa phương đó” - GS. Michel Bouvier cho biết./.

Đức Việt

(责任编辑：World Cup)