Sau nhiều chờ đợi, cuối cùng Dự thảo Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt đã chính thức được Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội có ý kiến trước khi trình Quốc hội xem xét vào kỳ họp cuối năm nay. Và một tư tưởng đổi mới quan trọng - được thể hiện rõ trong Dự thảo Luật - đó là Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chính thức đề xuất xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương đặc khu theo hướng không có cấp chính quyền địa phương và do đó, sẽ không có cả HĐND và UBND. Thay vào đó, sẽ có một thiết chế đặc biệt, được gọi là Trưởng đơn vị, có bộ máy giúp việc và các cơ quan chuyên môn.

“Đã là đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt thì phải có 3 yếu tố đặc biệt. Đó là chính sách kinh tế - xã hội phải vượt trội so với trong nước, đảm bảo cạnh tranh quốc tế và quan trọng là phải đặc biệt về tổ chức chính quyền địa phương để phù hợp với các chính sách đặc biệt kia. Mô hình tổ chức chính quyền, tổ chức tòa án là quan trọng nhất, còn các yếu tố như ưu đãi đầu tưchỉ xếp sau”, đại diện Ban soạn thảo Luật cho biết.

Trưởng đơn vị được trao 116 thẩm quyền

Một nội dung quan trọng trong Dự thảo Luật và cũng được dư luận quan tâm lâu nay, đó là Trưởng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt sẽ được trao quyền đến đâu, bởi nếu không, với cách thiết kế hiện nay - đặc khu trực thuộc tỉnh, chứ không phải là Trung ương - thì rất dễ dẫn đến trường hợp “chẳng có gì đặc biệt”.

Tuy nhiên, sẽ có tới 116 thẩm quyền (ra quyết định của chính quyền theo quy định) trên 13 lĩnh vực, như tài chính, ngân sách, đầu tư công, đầu tư kinh doanh, quy hoạch, xây dựng, đô thị, nhà ở và bất động sản, tài nguyên, môi trường, giao thông vận tải, công nghiệp... Trưởng đơn vị có thể ra quyết định đầu tư đối với ngay cả các dự ánnhóm A, trừ các dự án quan trọng cấp quốc gia.

Ngoài các thẩm quyền này, theo Dự thảo Luật, Trưởng đơn vị còn “nắm trong tay” phần lớn thẩm quyền của HĐND và toàn bộ thẩm quyền của UBND và Chủ tịch UBND cấp huyện, cấp xã...

“Không chỉ trao nhiều quyền tự quyết cho Trưởng đơn vị, mà điều quan trọng, theo quy định của Dự thảo Luật, nếu các luật khác có các quy định khác so với quy định của luật này, thì sẽ áp dụng theo luật này, mà không cần phải sửa đổi luật”, đại diện Ban soạn thảo nói. Thậm chí, Trưởng đơn vị còn có thể ban hành các văn bản quy phạm pháp luật quy định các trình tự, thủ tục hành chính trong phạm vi thẩm quyền của mình. Quy định như vậy có nghĩa là trao quyền tự quyết rất lớn cho Trưởng đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.