(CMO) Từ năm 2014, khi Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH), Luật An toàn vệ sinh lao động và Luật Việc làm có hiệu lực đã đảm bảo đầy đủ quyền lợi của tổ chức, doanh nghiệp cũng như người lao động, tạo được sự hài lòng cho người thụ hưởng.

Tuy nhiên, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật BHXH và pháp luật khác có liên quan chưa thật đồng bộ, thiếu thống nhất, còn chồng chéo, không phù hợp với tình hình thực tế, gây khó khăn cho việc quản lý và giải quyết chế độ.

Mở rộng đối tượng tham gia BHXH

Giám đốc BHXH tỉnh Cà Mau Trịnh Trung Kiên chia sẻ: Theo Luật BHXH 2014, đối tượng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc đã bao phủ gần như toàn bộ người lao động có quan hệ lao động. Tuy nhiên, loại hợp đồng theo mùa vụ hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn dưới 12 tháng chưa bắt buộc tham gia BHXH đang là kẽ hở cho các doanh nghiệp (DN) lách luật. Luật BHXH bỏ quy định tuổi trần tham gia BHXH tự nguyện là phù hợp, tạo điều kiện cho người dân có thể tham gia, thụ hưởng chế độ, đảm bảo an sinh xã hội.

Điều kiện hưởng lương hưu được quy định chi tiết hơn; thay đổi cách tính tỷ lệ; điều chỉnh cách tính mức bình quân tiền lương; cho phép thân nhân lựa chọn hưởng chế độ tiền tuất hàng tháng hoặc tiền tuất một lần (trừ trường hợp con dưới 6 tuổi, con hoặc vợ hoặc chồng bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên) đã đảm bảo tốt hơn nguyên tắc đóng - hưởng, sự bền vững lâu dài của quỹ hưu trí, tử tuất, tạo sự công bằng trong tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH…

Mặc dù Luật BHXH, Luật An toàn vệ sinh lao động và Luật Việc làm có hiệu lực đã đảm bảo đầy đủ hơn quyền lợi của tổ chức, DN cũng như người lao động. Tuy nhiên, quy định của pháp luật chưa có chế tài đủ mạnh mang tính răn đe các hành vi vi phạm về chính sách BHXH, đặc biệt là tình trạng trốn đóng, nợ đọng BHXH.

Một số văn bản hướng dẫn luật ban hành chậm chưa bao quát, đầy đủ (ban hành nghị định còn phải chờ thông tư hướng dẫn...) dẫn đến sự khó khăn, lúng túng khi thực hiện. Các văn bản hướng dẫn thi hành Luật BHXH và pháp luật khác có liên quan đôi khi chưa đồng bộ, thiếu sự thống nhất, còn chồng chéo, không phù hợp với tình hình thực tế, gây khó khăn cho việc quản lý và giải quyết chế độ. Cụ thể như theo Luật BHXH, từ ngày 1/1/2018, người lao động (NLĐ) làm việc theo hợp đồng lao động từ đủ 1 tháng đến dưới 3 tháng thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, theo Luật Việc làm và văn bản hướng dẫn thì NLĐ làm việc theo hợp đồng lao động dưới 3 tháng không được coi là có việc làm nên NLĐ vẫn đáp ứng đủ điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN). Hay theo quy định của Luật BHXH, Luật Việc làm thì NLĐ đóng BHXH, BHTN theo tháng dương lịch. Trong khi, thời điểm hưởng TCTN được tính từ ngày thứ 16, kể từ ngày nộp đủ hồ sơ hưởng TCTN, tháng hưởng TCTN được tính từ ngày NLĐ bắt đầu hưởng TCTN đến ngày đó của tháng sau trừ 1 ngày và NLĐ bị chấm dứt hưởng TCTN vào 1 ngày của tháng đang hưởng TCTN được hưởng TCTN của cả tháng đó. Vì vậy, NLĐ có thể có 1 tháng vừa hưởng TCTN, vừa tham gia BHXH, BHTN…

BHXH huyện Thới Bình tuyên truyền phát triển đối tượng tham gia BHXH tự nguyện tại Thánh thất Ngọc Sắc, xã Hồ Thị Kỷ.

Nhiều quy định cần bổ sung, sửa đổi

Theo Luật BHXH, người hoạt động không chuyên trách cấp xã đóng BHXH bắt buộc nhưng chỉ hưởng được 2 chế độ (hưu trí và tử tuất), gây khó khăn trong quá trình tổ chức thực hiện. Việc quy định hưởng BHXH 1 lần sau 1 năm bảo lưu không tiếp tục đóng BHXH dẫn đến NLĐ nhận BHXH 1 lần rất nhiều.

Hiện chưa có biện pháp kiểm soát thông tin khai báo về việc làm của NLĐ khi hưởng bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), dẫn đến NLĐ khai báo không trung thực, gây khó khăn trong việc quản lý đối tượng hưởng; tình trạng NLĐ vừa hưởng TCTN, vừa có việc làm vẫn còn phổ biến; trung tâm dịch vụ việc làm chưa có biện pháp hiệu quả để phát hiện NLĐ đã có việc làm, phần lớn do NLĐ tự khai hoặc do cơ quan BHXH phản hồi.

Chưa triển khai kết nối phần mềm quản lý BHTN của ngành lao động - thương binh và xã hội với cơ quan BHXH để phục vụ việc tiếp nhận và giải quyết hưởng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho NLĐ trong việc hưởng các chế độ BHTN, giảm bớt thủ tục hành chính, kiểm tra, kiểm soát, tránh tình trạng gian lận, trục lợi Quỹ BHTN.

Để tạo điều thuận lợi hơn cho các đối tượng tham gia BHXH, BHXH tỉnh có nhiều kiến nghị đến BHXH Việt Nam nhằm điều chỉnh, bổ sung những quy định đối với các điều Luật BHXH như: Đối với người hoạt động không chuyên trách cấp xã thêm các chế độ BHXH ngắn hạn. Phải có điều kiện ràng buộc khai báo tìm kiếm việc làm đối với người đang hưởng TCTN, tránh tình trạng khai báo không trung thực.

Sửa đổi, bổ sung các văn bản liên quan đến việc xử lý các hành vi vi phạm trong lĩnh vực BHTN theo hướng nâng cao mức xử phạt, bổ sung biện pháp khắc phục hậu quả và bổ sung thêm các hành vi vi phạm để tăng tính răn đe, tuân thủ quy định pháp luật của người lao động, đơn vị sử dụng lao động trong quá trình tổ chức thực hiện BHTN.

Bổ sung quy định việc giải quyết chế độ ốm đau dài ngày đối với đối tượng đã đến tuổi nghỉ hưu nhằm hạn chế các trường hợp lạm dụng, trục lợi; bổ sung nội dung hướng dẫn cách xác định khoảng thời gian 12 tháng trước khi vợ sinh con đối với lao động nam; quy định về thời gian hưởng chế độ thai sản đối với trường hợp người lao động nhận nuôi từ 2 con trở lên./.

Phúc Duy

(责任编辑：Ngoại Hạng Anh)