VHO - Sáng 16.12 tại Hà Nội,ẳngđịnhnhữnggiátrịcủaTruyệnKiềutrongđờisốngvănhóbxh eredivisie Khoa Văn học (Trường Đại học KHXH&NV– ĐHQGHN) đã tổ chức Toạ đàm khoa học quốc tế “Nguyễn Du và di sản Truyện Kiều” nhân 100 năm tranh luận Truyện Kiều.

Tọa đàm hướng tới mục đích nhìn nhận, bàn luận, tổng kết và tôn vinh những đóng góp của Nguyễn Du đối với sự nghiệp văn học, nghệ thuật, văn hoá nước nhà; đồng thời mở ra những đối thoại về sự vận động của nền văn học nghệ thuật Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến nay.

Kiệt tác của văn học Việt Nam

Nhằm ngày giỗ đại thi hào Nguyễn Du, 10.8 Giáp Tý (tức 8.9.1924), Hội Khai trí Tiến Đức đã tổ chức buổi kỷ niệm tại Hội quán Khai trí Tiến Đức bên bờ Hồ Gươm, với sự tham dự của nhiều trí thức và nhà nho uy vọng đương thời.

Hội trưởng đồng thời là chủ bút Nam Phong khi đó là Phạm Quỳnh đã đọc bài diễn văn tôn vinh giá trị Truyện Kiềuvà Nguyễn Du. Diễn giả để lại những lời xưng tụng đã trở nên nổi tiếng: Truyện Kiều là “quốc hoa, quốc túy, quốc hồn” của nước Việt; “Truyện Kiều còn, tiếng ta còn; tiếng ta còn, nước ta còn”.

Nam Phong tạp chí đồng thời đã đăng một loạt những bài viết, khảo cứu và phê bình của một loạt những tác giả như Bùi Kỷ, Trần Trọng Kim, Vũ Đình Long, Nguyễn Tường Tam …

Ngay sau đó, Ngô Đức Kế (1878 -1929) đã cho in trên Hữu Thanh bài viết nhan đề Luận về chính học cùng tà thuyết. Quốc văn – Kim Vân Kiều – Nguyễn Du.

Bài báo đã tạo ra những luồng dư luận đầy mâu thuẫn cho thấy những cách tiếp cận khác nhau, thậm chí rất đối lập nhau của trí thức Việt Nam đối với một di sản văn học và văn hóa lớn trong những thời khắc đặc biệt của lịch sử của xã hội thuộc địa.

Dù chỉ diễn ra ngắn ngủi trong vài tháng cuối năm 1924 và dừng lại khá sớm, cuộc tranh luận đã để lại những dư âm với những bài báo tranh luận về sau của Phan Khôi, Huỳnh Thúc Kháng, Lưu Trọng Lư, cũng như thúc đẩy những nghiên cứu kỳ công sau này của Đào Duy Anh, Hoàng Xuân Hãn, Trần Trọng Kim về Nguyễn Du và Truyện Kiều.

Cuộc tranh luận về Truyện Kiềucách đây 100 năm trong thời kỳ thuộc địa do thế đã trở thành một cơ hội vô cùng hiếm hoi hé lộ những sự tranh chấp các quyền lực ý hệ, các ảnh hưởng trí thức, các lập trường chính trị, các lựa chọn diễn giải, các diễn ngôn trong vấn đề di sản văn hóa và nghệ thuật.

Phát biểu khai mạc toạ đàm, GS.TS Lại Quốc Khánh, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học KHXH&NV (ĐHQGHN) nhấn mạnh, Nguyễn Du và Truyện Kiềucó vai trò quan trọng trong lịch sử văn học, văn hoá nước nhà. Nhiều nguyên thủ quốc gia khi đến với Việt Nam đã lựa chọn những câu Kiều để đưa vào những bài phát biểu của mình.

Cũng theo GS.TS Lại Quốc Khánh, cách đây 100 năm, cuộc tranh luận về Truyện Kiềuđã diễn ra với sự tham gia của đông đảo học giả uy tín của Việt Nam khi đó. Mặc dù cuộc tranh luận không kéo dài nhưng những vấn đề cùng dư âm của cuộc tranh luận vẫn tồn tại đến ngày nay, để thế hệ mai sau tiếp tục nghiên cứu, trao đổi.

Toạ đàm do Khoa Văn học (Trường Đại học KHXH&NV – ĐHQGHN) tổ chức lần này sẽ là cơ hội để các học giả trong nước, quốc tế cùng trao đổi học thuật về những vấn đề xung quanh Truyện Kiều.

Mở ra “trường văn hoá” đặc biệt

Báo cáo đề dẫn tại toạ đàm, PGS.TS Phạm Xuân Thạch Trưởng Khoa Văn học (Trường Đại học KHXH&NV – ĐHQGHN) cho biết, di sản Truyện Kiềugiữ vai trò quan trọng trong đời sống văn hoá của người dân Việt Nam. Ngay từ khi ra đời, phổ biến, Truyện Kiềuđã nhận về những đánh giá khác nhau.

Cho đến giữa thế kỷ XX, Truyện Kiềutừ tác phẩm nằm ở vùng “ngoại vi” của văn học đã được đưa vào chương trình giáo dục phổ thông trong giai đoạn Pháp thuộc với những giá trị cổ điển.

“Truyện Kiềulà một trong những kiệt tác của văn học Việt Nam. Mặc dù đã khẳng định vị trí trong văn học Việt Nam nhưng Truyện Kiềuvẫn vướng phải không ít tranh cãi. Những giá trị của Truyện Kiềuđến ngày nay vẫn được các học giả trong nước, quốc tế nhận diện, phân tích”, PGS.TS Phạm Xuân Thạch chia sẻ.

Tại toạ đàm, các đại biểu đã tập trung trao đổi, khẳng định tài năng của Nguyễn Du cũng như những giá trị của di sản Truyện Kiều…

GS.TS Trần Nho Thìn (Khoa Văn học – ĐHKHXH&NV - ĐHQGHN) khẳng định, Truyện Kiềucó ý nghĩa nhiều mặt trên mức toàn dân tộc; không chỉ góp phần tạo nên một không gian văn hoá chung dân tộc mà còn có ý nghĩa khích lệ việc xây dựng một nền văn hoá và văn học hiện đại của cả nước.

TS. Đoàn Ánh Dương (Viện Văn học, Viện Khoa học Xã hội Việt Nam) chia sẻ, đầu thế kỷ XX, Truyện Kiềucủa Nguyễn Du được các trí thức dân tộc chủ nghĩa trưng dụng vào các diễn ngôn chủ nghĩa dân tộc. Ở bộ phận những trí thức theo chủ trương cải cách ôn hòa, Truyện Kiềuđược xem như là tác phẩm kinh điển của nền quốc văn An Nam, giá trị được mang ra cầm bằng để khẳng định truyền thống văn hóa văn hiến với người Pháp xâm lược.

Trong khi đó, ở phía những trí thức chủ trương bạo lực cách mạng giải phóng dân tộc, Truyện Kiềuchỉ được xem như là “dâm thư”. Vì thế, họ một mực lên án những hành vi tôn vinh Truyện Kiều. Tác phẩm này theo đó trở thành dấu chỉ cho những khuynh hướng dân tộc chủ nghĩa khác nhau ở Việt Nam vào thời điểm thực dân Pháp đẩy mạnh quá trình khai thác và khai hóa thuộc địa.

Cùng với đó tại Tọa đàm, GS.TS. Junko Nimura (Khoa kinh tế, Đại học Kansai, Nhật Bản) đã trình bày tham luận về chủ đề “Phóng tác và minh họa cho tiểu thuyết Kim Vân Kiều ở Nhật Bản”. GS. TS Junko Nimura đã cung cấp cái nhìn tổng quan về tác phẩm chuyển thể của tác phẩm gốc Kim Vân Kiều Truyệncủa Trung Quốc tại Nhật Bản.

Diễn giả nhấn mạnh,Truyện Kiềucủa Việt Nam và Nhật Bản dù chịu nhiều ảnh hưởng bởi tác phẩm gốc của Trung Quốc nhưng ở mỗi đất nước, các tác phẩm đã được chuyển thể bằng những hình thức văn học khác nhau, màu sắc văn hóa khác nhau.

TS. Junko Nimura cũng đánh giá, các tác phẩm chuyển thể có tính sáng tạo chủ quan cao. Ở Việt Nam, tiểu thuyết được chuyển thể một cách sáng tạo thành thể thơ rồi chuyển thể thành hội họa.

Tại Nhật Bản, cuốn tiểu thuyết này được bộ đôi Bakin - Kuniyasu chuyển thể dưới hình thức khác, thích ứng với môi trường văn hóa mới. Nhờ những sự thích nghi này, tác phẩm được truyền tải xuyên thời gian và không gian bằng cách thay đổi hình thức. Các tác phẩm ấy đã vượt qua thời gian, không gian với giá trị văn học, văn hóa mang bản sắc riêng của mỗi dân tộc.

Với sự độc đáo, TS. Trương Hồng Quang, dịch giả, nhà nghiên cứu về Truyện Kiềutại CHLB Đức khẳng định, Truyền Kiều với những giá trị xuyên thời đại đã chinh phục được độc giả ở nhiều quốc gia, nhất là các quốc gia phương Tây.

(责任编辑：Nhận Định Bóng Đá)