Sau chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ,ơcấungnhlagạtỉ số trận empoli các bộ, ngành và doanh nghiệp đã vào cuộc quyết liệt để tiêu thụ lúa hàng hóa cho nông dân ĐBSCL. Đến đầu tháng 4-2019, vụ lúa Đông xuân đang khép lại, giá lúa có nhích lên chút đỉnh so với đầu vụ nhưng niềm vui của nông dân vẫn chưa trọn vẹn. Trong bối cảnh nhu cầu gạo của thế giới ở ngưỡng “bảo hòa”, nguồn cung có xu hướng tăng, việc tái cơ cấu ngành hàng lúa gạo Việt Nam đang trở nên cấp bách !

Thương lái mua lúa của nông dân.

“Ám ảnh giảm chi phí, tăng chất lượng”!

Đầu tháng 4-2019, thương lái mua lúa tươi tại ruộng của nông dân ĐBSCL dao động ở mức 4.500-5.000 đồng/kg, cao hơn khoảng 200 đồng/kg so với trước thời điểm Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo doanh nghiệp thu mua lúa cho nông dân. Đây là một nỗ lực đáng ghi nhận, sau chỉ đạo của Thủ tướng, phía ngân hàng đã giải ngân hơn 10.000 tỉ đồng để các doanh nghiệp thu mua lúa hàng hóa của nông dân. Đáng chú ý, giá lúa được thương lái mua tại Kiên Giang và Đồng Tháp cao nhất trong vùng với mức 4.700-5.000 đồng/kg, cao hơn mức bình quân của các tỉnh 100-250 đồng/kg. Mức giá này thấp hơn cùng kỳ năm ngoái khoảng 500-700 đồng/kg. Đây cũng là điều dễ hiểu khi các doanh nghiệp Việt Nam đang chật vật tìm thị trường xuất khẩu gạo. Nói như Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường: “Trong bối cảnh hiện nay là cố gắng lựa chọn làm sao cho giá lúa tốt nhất chứ không thể bằng giá năm ngoái”!

“Dẫu biết rằng thị trường luôn không bằng phẳng, dẫu biết rằng doanh nghiệp cũng kinh doanh vì lợi nhuận, nhưng hơn 10 triệu nông dân trồng lúa ĐBSCL mong sao bớt đi sự phập phù, thấp thỏm qua từng mùa vụ”, tâm sự của ông Lê Minh Hoan, Bí thư Tỉnh ủy Đồng Tháp. Hiện nay, nguồn giao dịch lúa gạo trên thế giới dao động ở mức 38-48 triệu tấn, giá trị khoảng 36-40 tỉ USD/năm, chiếm 1,5% tổng thương mại nông sản toàn cầu (khoảng 2.000 tỉ USD). Các doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu gạo đang rơi vào tình thế “lời mỏng, rủi ro cao”, nông dân trồng lúa trở thành đối tượng thu nhập thấp nhất trong các ngành hàng. Bí thư Tỉnh ủy Đồng Tháp Lê Minh Hoan nói: “Bị ám ảnh bởi tài liệu của Ngân hàng Thế giới về “Toàn cảnh nông nghiệp Việt Nam - giảm chi phí, tăng chất lượng”. Như vậy, nông sản Việt, trong đó có ngành hàng lúa gạo, để không tiếp tục bị giải cứu, để nông dân không còn ngồi trên đống lửa, cần một chương trình hành động cụ thể, đồng bộ, liên tục, kiên trì để thoát khỏi “lời nguyền” chi phí cao, chất lượng kém”.

Tái cơ cấu bắt đầu từ đâu ?

Đầu ra hạt gạo gặp nhiều khó khăn khi xuất hiện nhiều đối thủ cạnh tranh trên thương trường. Việc cần thiết là đánh giá đúng giao dịch gạo trên thị trường, sản xuất số lượng lúa gạo bao nhiêu, để tránh gây áp lực tiêu thụ lúa hàng hóa cho nông dân là cần thiết.

Thứ trưởng Bộ Công thương Trần Quốc Khánh nhận định: “Hiện các nước nhập khẩu cũng đa dạng hóa nguồn nhập khẩu tránh phụ thuộc vào một thị trường. Việt Nam cần có những giải pháp căn cơ - tối ưu hóa nguồn cung. Trước mắt sản lượng xuất khẩu gạo dao động ở ngưỡng 5 triệu tấn/năm là hợp lý (nếu ở ngưỡng 6 hoặc trên 6 triệu tấn sẽ gặp khó). Những năm qua, có một số doanh nghiệp lơ là chạy theo số lượng xuất khẩu mà thiếu kiểm soát chất lượng bị “tuýt còi” rất đáng tiếc. Điều chúng ta cần làm là sớm chính quy hóa sản xuất lúa gạo theo chuỗi sản xuất - truy xuất nguồn gốc. Cần xem đây là yêu cầu của xã hội hiện đại - chứ không phải rào cản”. Đây là một đề xuất rất đáng nghiên cứu.

Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường, hiện Ban Bí thư đang giao cho Ban Kinh tế Trung ương tổng rà soát, tổng kết chương trình an ninh lương thực gắn với tình hình chung. Trong thời gian tới, Việt Nam sẽ chủ động giảm 500.000ha trong tổng số trên hơn 4 triệu ha sản xuất lúa. Trong đó, sẽ nghiên cứu, đánh giá cẩn thận để chủ động giảm diện tích trồng lúa chuyển sang tổ chức sản xuất những nông sản khác có giá trị, thị trường tốt hơn.

Vậy sẽ giảm diện tích trồng lúa ở vùng nào? Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: “Sẽ giảm diện tích trồng lúa ở vùng bị ảnh hưởng xâm nhập mặn, giảm ở vùng diện tích cao - gặp khó khăn thủy lợi; giảm ở vùng trũng; và giảm diện tích trồng lúa ở vùng ven đô”. Theo đó, sẽ tập trung vào 3 khâu then chốt để tái cơ cấu ngành hàng lúa gạo: Tổ chức sản xuất thông qua liên kết giữa các nông hộ (nông hộ/HTX với doanh nghiệp); hình thành ngành chế biến sâu, tạo ra nguồn giống chất lượng cao. 

Hiện một số doanh nghiệp đã đầu tư khá căn cơ cho công nghệ chế biến lúa gạo. Song, vẫn còn nhiều doanh nghiệp chưa chú trọng đầu tư sâu cho công nghệ chế biến gạo. Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường: Qua kiểm tra cơ sở chế biến gạo của một số doanh nghiệp phát hiện: “Còn bụi, trấu, cỏ… trong cơ sở. Đây là chưa chuyên nghiệp”!? Trong khi đó, ông Phạm Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty CP Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, chỉ ra một thực tế là: Dù hợp đồng liên kết được doanh nghiệp với nông dân ký kết ngay từ đầu vụ, nhưng khi thu hoạch đa số các doanh nghiệp không nhận lúa kịp theo tiến độ, lúa tươi chất đầy bờ kênh; nhiều doanh nghiệp không đủ gạo để xuất khẩu nhưng vẫn phải bán lại lúa tươi tại ruộng cho cò hoặc thương lái để giảm bớt thiệt hại vì thiếu máy sấy, sấy không kịp, hoặc để có tiền thanh toán tiền lúa tươi cho nông dân! Theo ông Phạm Thái Bình: “Nguyên nhân do doanh nghiệp thiếu vốn để lắp máy sấy lúa! Thiếu vốn để lắp silo chứa lúa”! Đây là một thực tế mà Bộ NN&PTNT và Bộ Công thương cần sớm kiến nghị Chính phủ để có giải pháp tín dụng để hỗ trợ doanh nghiệp để tái cơ cấu ngành hàng lúa gạo một cách chuyên nghiệp hơn.

Bài, ảnh: CAO PHONG

(责任编辑：Nhà cái uy tín)