Sự hân hoan của các bên tham gia đàm phán Geneva

Thỏa thuận này sẽ cung cấp cho Iran khoảng 7 tỷ USD từ việc giảm bớt các lệnh trừng phạt quốc tế để đổi lấy việc Iran hạn chế làm giàu urani và các hoạt động hạt nhân khác. Tất cả các bên đã cam kết hành động hướng tới một thỏa thuận cuối cùng vào năm tới, sẽ dỡ bỏ những nghi ngờ còn lại tại phương Tây rằng Iran đang cố tìm cách có được một kho vũ khí hạt nhân, trong khi Iran khẳng định chương trình hạt nhân của họ chỉ để sản xuất năng lượng hòa bình và nghiên cứu y học.

Tuy nhiên, nguyên nhân khiến thỏa thuận hạt nhân với Iran đạt được nhanh chóng như vậy sau nhiều năm bế tắc và thù địch giữa Iran và phương Tây, thì không phải ai cũng biết. Cách đây hai tháng, Mỹ và Iran đã bí mật tham gia một loạt đàm phán trực tiếp và cấp cao trong một ván bài ngoại giao "đánh cược to" của chính quyền Tổng thống Barack Obama, mở đường cho thỏa thuận hạt nhân lịch sử này.

Các cuộc đàm phán này đã được giữ bí mật, ngay cả đối với các đồng minh thân cận nhất của Mỹ, gồm những đối tác thương thuyết trong nhóm P5+1 và Israel. Các cuộc đàm phán đã được tổ chức tại Oman và những nơi chỉ một số ít người được biết. Từ tháng 3-2013, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ William Burns và cố vấn chính sách đối ngoại hàng đầu của Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden là Jake Sullivan đã gặp các quan chức Iran ít nhất là 5 lần.

Bốn cuộc gặp bí mật gần đây, được tổ chức sau khi Tổng thống Iran Hassan Rowhani nhậm chức, đã nêu ra phần lớn nội dung thỏa thuận, mà sau đó được chính thức đưa ra trong các cuộc đàm phán tại Geneva giữa Nhóm P5+1 với Iran.

Nếu thỏa thuận hiện nay có thể dẫn đến một hiệp định cuối cùng ngăn Iran có được vũ khí hạt nhân, thì ván bài ngoại giao với Iran có thể tránh được nguy cơ can thiệp quân sự của Mỹ hoặc Israel trong nhiều năm. Thỏa thuận này cũng có thể trở thành điểm bước ngoặt trong những thập kỷ thù địch giữa Washington và Tehran và có thể là thành tựu đối ngoại lớn nhất trong hai nhiệm kỳ tổng thống của ông Obama.

Nhưng nếu thỏa thuận này thất bại, hoặc nếu Iran vẫn bí mật chạy đua phát triển vũ khí hạt nhân, ông Obama sẽ đối mặt với những hậu quả của thất bại, cả trong nước lẫn quốc tế. Ván bài với Iran đang khiến ông Obama bị chỉ trích rằng ông đã để cho Israel dễ bị tổn thương trước một quốc gia đã thề hủy diệt Israel, rằng ông Obama đang thỏa thuận với một quốc gia tài trợ khủng bố.

Theo các nhà phân tích, thỏa thuận hạt nhân giữa nhóm P5+1 với Iran sẽ làm gia tăng căng thẳng quan hệ Mỹ-Israel, mặc dù vậy, Washington vẫn chấp nhận đối mặt với "cơn giận" của Tel Aviv vì tin rằng một giải pháp toàn cầu sẽ giúp đảm bảo an ninh cho cả Mỹ và khu vực Trung Đông. Chỉ vài giờ sau khi Nhóm P5+1 và Iran tuyên bố về một thỏa thuận mang tính đột phá ở Geneva, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đã tức giận chỉ trích thỏa thuận này là một "sai lầm mang tính lịch sử".

Tuy nhiên, các quan chức Mỹ từ lâu đã cho rằng chỉ có việc xóa bỏ hoàn toàn chương trình năng lượng hạt nhân của Iran mới có thể làm hài lòng nhà lãnh đạo Israel - điều được cho là "hoàn toàn phi thực tế".

Thế nhưng cũng có ý kiến cho rằng bất chấp những lời lẽ cứng rắn, Israel sẽ nhanh chóng chuyển sang hàn gắn quan hệ với Mỹ - đồng minh thân cận nhất và quan trọng nhất, và sẽ làm tất cả mọi việc có thể để gây ảnh hưởng đến kết quả của vòng đàm phán cuối cùng của thế giới với Iran, có thể bằng các bài phát biểu, những lời đe dọa hành động quân sự hay tiến hành hoạt động ngoại giao bí mật. Israel không phải là một bên trực tiếp tham gia đàm phán song vẫn có liên hệ mật thiết với rất nhiều nhà đàm phán về chương trình hạt nhân của Iran.

Minh Châu

(责任编辑：Ngoại Hạng Anh)