Đề xuất đưa Ủy ban cạnh tranh Quốc gia thuộc Chính phủ của Bộ Công Thương đang có nhiều ý kiến trái chiều. Ảnh internet.

Mô hình chưa phù hợp

Sau hơn 10 năm ra đời,ằngcoviệcđưacơquancạnhtranhtrựcthuộcChínhphủkq cup quoc gia y Luật Cạnh tranh chưa thực sự phát huy được hiệu quả trong quá trình thực thi, nếu không muốn nói là hình ảnh của cơ quan cạnh tranh còn mờ nhạt. Đó là ý kiến của nhiều đại biểu nêu ra khi tham dự Hội nghị lấy ý kiến về dự thảo Luật Cạnh tranh (sửa đổi) do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức ngày 10/5.

Cụ thể, trong thời gian thực thi đầu tiên Luật Cạnh tranh (đến năm 2007), mới chỉ xử phạt được trên 80 triệu đồng về hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Đến năm 2016, số tiền này dù đã tăng lên 2,1 tỷ đồng nhưng đây vẫn là con số rất nhỏ.

Theo phân tích của Bộ Công Thương, mặc dù trên thị trường đã xuất hiện nhiều hành vi phản cạnh tranh nhưng pháp luật cạnh tranh Việt Nam hiện hành chưa có đầy đủ căn cứ pháp lý điều chỉnh các loại hành vi thực hiện ở ngoài lãnh thổ. Vì vậy, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với những hành vi cạnh tranh diễn ra bên ngoài lãnh thổ Việt Nam nhưng có tác động hạn chế cạnh tranh tới môi trường kinh doanh của Việt Nam là cần thiết nhằm bảo vệ cạnh tranh trên thị trường Việt Nam.

Không chỉ vậy, mô hình cơ quan thực thi cũng được Bộ Công Thương đánh giá là chưa phù hợp (hiện Việt Nam có 2 cơ quan thực thi Luật Cạnh tranh, bao gồm Cục Quản lý cạnh tranh trực thuộc Bộ Công Thương và Hội đồng cạnh tranh). Từ đó dẫn đến thực trạng là công tác phát hiện, điều tra, xử lý chưa đáp ứng được yêu cầu.

“Do đó, Luật Cạnh tranh chưa làm được sứ mệnh là bảo vệ môi trường cạnh tranh, bảo vệ động lực của nền kin tế, không bảo vệ được bất cứ doanh nhiệp hay nhóm doanh nghiệp nào”, ông Vũ Văn Thành, Phòng Điều tra pháp luật cạnh tranh, Cục Quản lý cạnh tranh nhận định.

Từ thực tiễn phát sinh trong quá trình thực hiện, Bộ Công Thương đã xây dựng dự thảo Luật Cạnh tranh (sửa đổi) cho phù hợp và sát thực tế hơn để Luật Cạnh tranh một công cụ quản lý nhà nước quan trọng nhất trong nền kinh tế thị trường hiện đại.

Ông Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, sau thời gian thực thi chưa hiệu quả thì việc sửa đổi Luật Cạnh tranh là tốt nhưng dẫu sao việc thực thi luật mới là vấn đề lớn.

“Dự thảo sửa đổi có sự phát triển về nội dung, tinh thần nhưng nội dung tiến bộ chỉ là một vấn đề, còn việc đưa luật vào cuộc sống, duy trì sự cạnh tranh lành mạnh, tức là cơ quan thực thi thực hiện như thế nào mới đáng bàn”, ông Thành nói.

Ủy ban cạnh tranh Quốc gia thuộc Chính phủ?

Để giải quyết vấn đề mô hình chưa phù hợp, trong bản dự thảo của Bộ Công Thương có đề xuất, tái cơ cấu cơ quan cạnh tranh hiện nay gồm Cục quản lý cạnh tranh và Hội đồng cạnh tranh vào thành một cơ quan duy nhất là Uỷ ban cạnh tranh Quốc gia là cơ quan thuộc Chính phủ, do Chính phủ thành lập để thực thi Luật Cạnh tranh (sửa đổi).

Tuy nhiên, đề xuất này của Bộ Công Thương đang nhận được những quan điểm trái chiều. Ủng hộ với phương án này, ông Thành cho hay, việc tách ra cơ quan thực thi nằm ngoài các bộ là sự tiến bộ để tăng sự thực thi của Luật Cạnh tranh. Bởi lẽ ở Việt Nam, bộ, ngành còn nắm giữ nhiều doanh nghiệp, do đó cơ quan thực thi sẽ khó thực hiện, trong đó có Bộ Công Thương.

Cũng đồng tình với việc sáp nhập Cục quản lý cạnh tranh và Hội đồng cạnh tranh vào thành một cơ quan duy nhất song bà Đinh Thị Mỹ Loan, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh lại không đồng tình với đề xuất cơ quan duy nhất này sẽ trực thuộc Chính phủ.

Bà Loan cho biết, ngay từ những ngày đầu hoạt động của Cục Quản lý cạnh tranh (từ năm 2004-2005), chúng tôi đã đề xuất việc sáp nhập 2 cơ quan trên thành 1 đơn vị . Thực tế các nước trên thế giới cũng làm như vậy, chỉ còn vài nước giữ lại 2 cơ quan cạnh tranh. Song phương án thành lập Ủy ban cạnh tranh Quốc gia là cơ quan thuộc Chính phủ là không thực tế, không khả thi.

“Do cần đảm bảo tính độc lập, đảm bảo hoạt động nguồn lực cho cơ quan cạnh tranh nên không thuộc bộ ngành mà phải trực thuộc Chính phủ mới có vị thế, tôi cho rằng lý do này hoàn toàn không đúng về mặt tư duy. Bởi lẽ, vị trí cơ quan cạnh tranh bảo đảm tính độc lập cho cơ quan cạnh tranh là tối cần thiết nhưng không có nghĩa vị trí cơ quan đó ở đâu là bảo đảm cho cơ quan cạnh tranh có tính độc lập. Một cơ quan cạnh tranh dù ở đâu nhưng tinh thần không chủ động, không bảo vệ tính cạnh tranh thì không ai đảm bảo được cơ quan ấy hoạt động độc lập”, bà Loan phân tích.

Bên cạnh đó, vị này còn đưa ra minh chứng, 50 cơ quan cạnh tranh trên thế giới mà chúng ta có tham khảo chỉ có 4 cơ quan trực thuộc Quốc hội, 14 quốc gia trực thuộc Chính phủ, 32 có cquan cạnh tranh trực thuộc cục hoặc vụ của một bộ nhưng cơ quan này hoàn toàn độc lập khi ra quyết định.

Như vậy, kinh nghiệm quốc tế cho thấy, đại đa số nằm trong bộ là hoàn toàn phù hợp và ở Việt Nam, cơ quan cạnh tranh nằm trong Bộ Công Thương là hoàn toàn phù hợp về mặt cơ cấu tổ chức, thị trường, hoạt động.

Với lập luận “do Bộ Công Thương có nhiều doanh nghiệp nên sợ vừa đá bóng vừa thổi còi”, tôi cho rằng đây là lập luận ấu trĩ. Chúng ta giải quyết bằng cách không cho thuộc bộ chủ quản. Nhưng nếu một ngày đẹp trời Bộ Công Thương không còn “tổng này, tổng kia” thì hà cớ gì cơ quan cạnh tranh không nằm trong Bộ Công Thương để phát huy vai trò của mình”, bà Loan đặt câu hỏi.

(责任编辑：Nhà cái uy tín)