Thành tích ấn tượng

Nhiều người tỏ ra ngạc nhiên với con số tăng trưởng này,ếThànhquảtăngtrưởngkhôngcònlàlâuđàicásoi kèo tot vs everton nhưng nếu nhìn kỹ lại từng ngày trên chặng đường đã qua với nhiều nỗ lực của Chính phủ, có thể thấy, kết quả này hoàn toàn xứng đáng.

Đặc biệt, Thủ tướng và nhiều bộ trưởng đã có những hoạt động như thể không biết mệt mỏi, từ làm việc với các bộ, ngành đến việc xuống các địa phương để kích hoạt cải cách và thúc đẩy các động lực phát triển; từ gặp gỡ người dân, các cơ quan đoàn thể, tổ chức cho đến giới doanh nghiệpđể khơi dậy niềm tin và khát vọng vào một Việt Nam hùng cường; từ các cuộc đối thoại trong nước đến các cuộc tiếp xúc ngoại giao, tham dự các sự kiện đối ngoại, diễn đàn quốc tế, xúc tiến đầu tưnước ngoài nhằm nâng cao hình ảnh và vị thế của Việt Nam cũng như tìm kiếm các cơ hội phát triển đất nước. 

Không chỉ tăng trưởng cao, chất lượng tăng trưởng cũng đang có dấu hiệu cải thiện nhìn ở một số chỉ báo. Tăng trưởng tín dụng năm 2018 chỉ khoảng 15%, thấp hơn nhiều so với mức 17 - 18% của các năm trước. Nền kinh tếbắt đầu đi vào chiều sâu hơn, thay vì chủ yếu dựa trên sự mở rộng; cơ cấu giá trị đã dần dịch chuyển sang những phân tầng có giá trị gia tăng cao hơn; đóng góp của năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP) vào mức tăng trưởng 7% năm nay ước đạt 1,83 điểm phần trăm, cao hơn nhiều so với các năm trước. 

Đặc biệt, mặc dù tăng trưởng kinh tế cao, nhưng kinh tế vĩ mô vẫn tiếp tục giữ được sự ổn định, lạm phát tiếp tục được kiểm soát dưới 4%, thị trường tiền tệ và thị trường ngoại hối không có nhiều xóa trộn lớn. Điều này có nghĩa, tăng trưởng đã không còn là lâu đài cát như nhiều năm trước đây, khi lạm phát và bất ổn vĩ mô được ví những lớp sóng biển xóa nhiều thành quả phát triển. 

Bốn thách thức lớn

Bên cạnh những kết quả tích cực, nền kinh tế vẫn còn đối diện nhiều khó khăn và hạn chế, phần nhiều trong đó là các nút thắt cũ đã được nói đến nhiều, nhưng chưa được tháo gỡ hoặc chưa được giải quyết tận gốc, phần còn lại là các thách thức mới nổi lên và đậm nét hơn trong năm 2018. Dưới đây là một số thách thức trong số đó:

Thứ nhất, sự tiếp tục gia tăng tiền lương cao hơn tốc độ tăng năng suất lao động là một vấn đề đáng quan ngại. Mặc dù lao động dồi dào và tiền lương giá rẻ đã được cảnh báo sẽ không còn nữa, song hiện tại vẫn là một lợi thế của Việt Nam theo đánh giá của nhiều nhà đầu tư nước ngoài. 

Rõ ràng, Chính phủ cũng không thể kìm hãm sự gia tăng tiền lương vì mức lương trung bình hiện nay vẫn còn thấp so với mức sống của xã hội và những đòi hỏi về phúc lợi của người dân. Tuy nhiên, việc tăng lương cần phải dựa trên sự gia tăng của năng suất lao động, tức là tìm cách cải thiện năng suất lao động là cái gốc của vấn đề. 

Cải thiện năng suất lao động cũng là cơ sở để gia tăng lợi thế cạnh tranh của Việt Nam trong bối cảnh tham gia sâu rộng hơn vào Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) hay Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA).

Khác với những hiệp định FTA truyền thống, việc cắt giảm thuế quan (và do đó mở ra cơ hội xuất khẩu đối với doanh nghiệp hay tiêu dùng đối với hộ gia đình) không còn là trọng tâm của các hiệp định FTA thế hệ mới, thay vào đó, các cải cách về thể chế, cải thiện năng lực quản trị nhà nước, thúc đẩy cạnh tranh công bằng, giảm chi phí giao dịch, trao cơ hội cho người dân, thúc đẩy vốn con người… mới thực sự mang lại lợi thế cạnh tranh cho nền kinh tế. 

Thứ hai, các cải cách khu vực tài chínhđã giúp củng cố bảng cân đối tài sản của hệ thống ngân hàng. Lợi nhuận, vốn và chất lượng tài sản của phần lớn các ngân hàng đã được cải thiện đáng kể nhờ sự tăng trưởng cao của nền kinh tế, sự cải thiện của thị trường tài sản và việc tăng tốc xử lý nợ xấu theo Nghị quyết 42/2017/QH14 của Quốc hội. Tuy nhiên, một số ngân hàng vẫn còn đối diện với nhiều rủi ro, nợ xấu còn cao, biên lợi nhuận thấp và năng lực vốn tự có yếu. Ba ngân hàng được Nhà nước mua lại vẫn chưa thấy tương lai thế nào. Một số ngân hàng cổ phần vẫn loay hoay với việc tái cơ cấu. 

Ngay cả các ngân hàng lớn có sở hữu nhà nước thì đệm vốn tự có vẫn còn mỏng nếu so với các ngân hàng trong khu vực ASEAN, trong khi khả năng sử dụng lợi nhuận để tăng vốn bị hạn chế do chính sách điều tiết cổ tức của Chính phủ (cũng là do hệ quả của thâm hụt ngân sách). Nói chung, đệm tài chính của nhiều ngân hàng vẫn mỏng, các khuôn khổ chính sách kinh tế vĩ mô vẫn còn thiếu sự linh hoạt, khiến khả năng ứng phó trước các biến động bất thường của hệ thống tài chính thường chậm và bị động. 

Thứ ba, theo báo cáo của Chính phủ, tỷ lệ nợ công đang có xu hướng giảm dần từ 63,7% GDP năm 2016 xuống 62,6% năm 2017, cuối năm 2018 ước giảm còn 61,4% GDP và năm 2019 có khả năng giảm còn 61,3% GDP. Mặc dù nợ công vẫn duy trì tính bền vững, nhưng không gian tài khóa cần được cải thiện hơn nữa mới có thể tăng khả năng ứng phó với các thách thức nảy sinh trong trung hạn. 

Đặc biệt, nợ nước ngoài của quốc gia là một chỉ báo cần được chú ý. Thống kê cho thấy, nợ nước ngoài năm 2017 là 45,2% GDP; năm 2018 là 49,7% GDP và dự kiến năm 2019 là 49,9% GDP - coi như chạm trần 50% GDP quy định của Quốc hội. Theo dự báo của IMF (2018), nợ nước ngoài có khả năng tiếp tục tăng lên và chạm mức 54% vào năm 2023. Mặc dù nợ nước ngoài của quốc gia tăng thời gian qua chủ yếu do vay nợ nước ngoài của khu vực tư nhân, bao gồm các khoản vay thương mại và đặc biệt là các khoản vay của VinFast hay của ThaiBev vay mua cổ phần của Sabeco, song rủi ro của nợ nước ngoài tư nhân vẫn không thể xem nhẹ.

Thứ tư,cán cân thương mại hàng hóa năm 2018 ước thặng dư 2,6% GDP. Tuy nhiên, sự mất cân đối thương mại vẫn diễn ra ngày càng lớn giữa một khu vực đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ngày càng thặng dư lớn và một khu vực nội địa (cả khu vực nhà nước lẫn tư nhân) tiếp tục thâm hụt. 

Cụ thể, trong khi khu vực FDI đạt thặng dư thương mại xấp xỉ 12,75% GDP, thì khu vực doanh nghiệp nội địa thâm hụt lên đến gần 10,15% GDP. Sự phân kỳ giữa khu vực FDI và doanh nghiệp trong nước tiếp tục được nới rộng ra.

Nhiều doanh nghiệp FDI có quy mô lớn là các tập đoàn đa quốc gia bắt đầu đổ vào Việt Nam ngày càng nhiều, nhờ đó giúp Việt Nam xuất hiện nhiều hơn trên bản đồ xuất khẩu của thế giới. Trong khi đó, các doanh nghiệp nội địa, đặc biệt là các doanh nghiệp tư nhân, nhìn chung vẫn có quy mô rất nhỏ, năng suất thấp (chỉ bằng 1/5 của khu vực FDI), xuất khẩu chủ yếu vẫn là các sản phẩm nông nghiệp có tỷ lệ chế biến thấp. 

Mặc dù Chính phủ đã rất nỗ lực trong việc cải thiện môi trường đầu tư, giảm các rào cản gia nhập ngành, nhưng nhìn chung, các doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn đối diện với rất nhiều khó khăn, rất khó tăng quy mô để tận dụng lợi thế kinh tế, cải thiện năng suất và liên kết với khu vực FDI năng động ở ngay trước cửa ngõ của mình. 

Trong khi đó, tiến trình cải cách và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước vẫn chậm chạp. Các doanh nghiệp nhà nước vẫn án ngữ trong các ngành công nghiệp truyền thống độc quyền nhà nước, tiếp tục nhận được ưu đãi đi cùng với các yếu kém cố hữu. 

Động lực tăng trưởng của năm 2019

Năm 2018 khép lại, nhưng không có nghĩa là những thách thức của nó đã qua đi. Năm 2019 sẽ tiếp nối những thách thức cũ đan xen với nhiều cơ hội mới. Trước hết là Hiệp định CPTPP vừa được Quốc hội thông qua, kỳ vọng sẽ mang đến các động lực phát triển mới cho nền kinh tế bằng những cải cách cơ cấu và thể chế sâu rộng hơn. 

Tương tự, Hiệp định EVFTA cũng đã được Ủy ban châu Âu thông qua quyết định đệ trình lên Hội đồng châu Âu để ký chính thức. Việc xóa bỏ trên 99% thuế quan giữa Việt Nam và EU chắc chắn sẽ mở ra nhiều cơ hội lớn không chỉ cho doanh nghiệp, mà còn là người dân. 

Mặc dù đóng góp của các hiệp định này đối với Việt Nam không hoàn toàn rơi vào năm 2019, nhưng nếu chủ động tiến hành các cải cách sớm và quyết liệt, thì tăng trưởng tiềm năng trung hạn của Việt Nam sẽ được thúc đẩy đáng kể.