(CM0) Ai cũng hiểu rằng, báo in đang trong giai đoạn khó khăn, chịu sự cạnh tranh mạnh mẽ của các loại hình báo chí khác. Nhất là khi báo mạng điện tử và mạng xã hội ngày càng chiếm lĩnh “thị phần” công chúng.

Chính điều này đã làm nảy sinh ra 2 luồng ý kiến gần như trái ngược, thậm chí loại trừ nhau: Một là sống trong hoài niệm vàng son của một thời kỳ báo in độc tôn; Hai là rũ bỏ báo in, coi đó như là món nợ cần phải thanh toán gấp. Ở Cà Mau, tờ báo in vẫn là một trong những hằng số cơ bản của đời sống báo chí. Để báo in tồn tại, thích nghi và phát triển, hiện hữu đó những trăn trở, lo âu…

Thực trạng báo in Cà Mau

Cà Mau có đời sống báo chí đặc thù, trong đó có 2 ấn phẩm báo in là báo Cà Mau và báo ảnh Đất Mũi. Cùng tồn tại, có những đặc trưng, ưu điểm riêng nên cả 2 tờ báo đã góp thêm hương sắc phong phú để độc giả lựa chọn. Và trong xu thế hội nhập phát triển, mỗi tờ báo cũng lựa chọn những con đường để tự làm mới mình. Riêng báo Cà Mau - tờ báo Đảng của địa phương, những vấn đề đặt ra hết sức cấp thiết.  Tại Hội nghị sơ kết tình hình thực hiện Kết luận số 29-KL/TW, ngày 25/8/2012 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 11-CT/TW, ngày 28/12/1996, của Bộ Chính trị về việc mua và đọc báo, tạp chí của Đảng tổ chức tại Cà Mau, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ Cà Mau Hồ Trung Việt đánh giá: “Có tình trạng báo Đảng đã về tới cơ sở, song không có người đọc, cứ xếp chồng để đấy”.

Nghề báo luôn tiếp thu cái mới, sáng tạo và đổi mới liên tục để đáp ứng nhu cầu độc giả.

Ông Trương Văn Hồng (phải), chủ một sạp báo trên đường Lý Bôn, Phường 2, TP Cà Mau, cho biết: “Tui bán chơi có buổi sáng hà, mỗi ngày vài trăm tờ. Dạo này ít khách hơn, nhưng người đọc báo vẫn còn nhiều lắm”.

Báo Đảng ở Cà Mau nói riêng, phát hành xuống cơ sở ngay trong ngày phát hành, chậm nhất là sau 1 ngày phát hành đã về đến 101 đảng bộ xã, thị trấn. Giám đốc Bưu điện tỉnh Cà Mau Châu Phước Duyên cho biết: “Công tác phát hành báo Đảng đã được cải thiện đáng kể, hiện chỉ còn khoảng 4 xã có điều kiện đặc biệt khó khăn là báo Đảng không về tới trong ngày”. Phát hành là điều kiện đầu tiên để độc giả tiếp cận và đọc được báo in. Với địa phương như Cà Mau, công tác phát hành đảm đương được như thế không thể nói là kém hiệu quả.

Nhưng vì sao báo Đảng nói riêng, báo in nói chung mất dần đi sức hút, thị phần? Là người có thời gian hoạt động báo chí, Phó chủ tịch UBND tỉnh Thân Đức Hưởng phân tích: “Khi Trung ương Đảng đề ra những chủ trương, chỉ thị về mua, đọc báo Đảng, thực tế khi ấy thì báo in đang là loại hình báo chí chủ đạo, ít chịu sự cạnh tranh của các loại hình báo chí khác, nhất là báo mạng điện tử và mạng xã hội”. Thêm vào đó, theo ông Hưởng, ngay cả báo in, thì báo địa phương chịu sự cạnh tranh của những tờ báo in khác, có nội dung thông tin, hình thức thể hiện hấp dẫn hơn, dẫn đến tình trạng báo in địa phương mất dần đi công chúng.

Ở phía khác, Tổng Biên tập Báo Cà Mau Nguyễn Chiến nêu ra một số bất cập: “Một số đảng bộ, địa phương chưa thật sự nhận thức hết tầm quan trọng của việc đọc báo Đảng. Theo kiểu “bụt chùa nhà ít thiêng”, nhiều thông tin đăng tải trên báo in địa phương thì không được quan tâm, nhưng cứ hễ đăng lên một số tờ báo khác thì lập tức tạo nên “bão dư luận”. Chưa kể, việc tiếp nhận và đọc báo Đảng lại diễn ra theo một chiều hướng hết sức cực đoan, nghĩa là thông tin nào có liên quan trực tiếp đến mình thì quan tâm, còn lại thì phớt lờ".

Rõ ràng, trong nỗ lực đổi mới cả nội dung và hình thức, báo in địa phương Cà Mau đã đạt được những kết quả tích cực. Bằng chứng là tại các hội báo Xuân của tỉnh và toàn quốc, những tờ báo in của Cà Mau đều được vinh danh. Nếu xếp “tốp” của các tờ báo Đảng địa phương, Cà Mau thuộc một trong những tờ báo có uy tín, bản sắc và được thừa nhận rộng rãi. Cũng phải nhìn nhận từ một thực tế chung của báo in, ngay cả những tờ báo có số lượng xuất bản “khủng” một thời như Tuổi Trẻ, Thanh Niên hay Công an thành phố Hồ Chí Minh… hiện nay cũng lâm vào tình trạng sụt giảm nghiêm trọng thì sự sụt giảm số lượng phát hành báo in địa phương cũng là điều dễ hiểu.

Hướng đi nào cho báo in địa phương?

Báo in đang trong thời kỳ khó khăn, nhưng nói như PGS.TS Vũ Quang Hào thì: “Nói báo in chết thì chết làm sao được?”. Ông Hào dẫn ra những minh chứng đang hiện hữu trong đời sống báo chí Nhật Bản, châu Âu… báo in vẫn có một thị phần bất khả xâm phạm. Ngay tại TP Hồ Chí Minh, chúng tôi trong một dịp ngồi cà phê sớm, vẫn thấy những người phát hành báo in hối hả giao báo cho từng số nhà dọc theo một con phố Lê Hồng Phong sầm uất. Vẫn đấy thôi, sạp báo cũ kỹ nằm khiêm tốn ở góc đường Phường 2, TP Cà Mau, người đến mua, đọc báo tấp nập mỗi sớm mai.

Trong những chuyến tác nghiệp về nông thôn, có nhiều nông dân cắt, xếp báo in của địa phương thành từng chồng, rồi coi đó là tài liệu nghiên cứu, tham khảo. Có người nhờ những tờ báo địa phương mà làm được cuộc đổi đời, tìm thấy mô hình làm ăn kinh tế phù hợp, thoát khỏi đói nghèo. Có người chủ quan nhận định, khi nhà nhà có điện thoại thông minh, máy tính, Internet, 3G, 4G thì tờ báo in sẽ không còn chỗ đứng. Điều này đúng, song chưa đủ. Bởi có biết bao vùng nông thôn xa xôi Cà Mau vẫn thèm khát thông tin báo chí, mà tờ báo in đã, đang và sẽ là người bạn đồng hành tin cậy.

Đổi mới báo in là cần, thế nhưng đổi mới như thế nào mới là phù hợp. Một số ý kiến cho rằng, tờ báo Đảng địa phương còn nặng nề, chưa sinh động. Dẫn theo ý kiến của Nhà báo Nguyễn Chiến thì: “Mỗi tờ báo có tôn chỉ, mục đích riêng, tờ báo Đảng phải đảm bảo được vấn đề đầu tiên là tính Đảng. Thật khó để yêu cầu một tờ báo Đảng chạy theo xu thế giật gân, câu khách, đưa thông tin một cách mất kiểm soát”. Đổi mới là để thông tin phong phú hơn, thiết thực hơn, phục vụ quảng đại độc giả nhưng tuyệt nhiên không thể xa rời hoặc sai lệch mục tiêu, tôn chỉ, đó là điều bất biến. Bảo thủ, cứng nhắc là tự đào thải, nhưng cực đoan, bất chấp thì có thể kéo theo những hệ luỵ khôn lường.

Ngay cả trong đội ngũ làm báo, có những ý kiến cho rằng nên có cơ chế đánh giá các tác phẩm, thông tin báo in địa phương… theo cách làm với báo mạng điện tử. Nghĩa là đưa các tác phẩm, thông tin báo in lên các trang tương tác xã hội, đếm lượt truy cập, từ đó mà định đoạt chất lượng. Ý nghĩ thì táo bạo, song có một sự khập khiễng không hề nhẹ. Người ta không thể khảo sát sự thẩm thấu, kết nối, lan toả và những giá trị nhân văn của một tác phẩm báo in bằng con số truy cập, nhất là với những tác phẩm báo chí mang tính định hướng về đường lối, chủ trương.

Báo in khó khăn, nhưng có một điều chắc chắn là vẫn có những độc giả trung thành, một thị phần không có bất cứ loại hình báo chí nào xâm phạm được. Giám đốc Thư viện tỉnh Cà Mau Lý Hoàng Vũ chia sẻ: “Việc cầm một tờ báo in, một quyển sách có một sức hút kỳ lạ. Người đọc sờ được tờ báo, ngửi được mùi mực in, có thể lưu trữ như một tài liệu tham khảo lâu dài, tin cậy. Nói rộng hơn, đó là sở thích, là văn hoá đọc của một người, một gia đình, một cộng đồng và một quốc gia. Văn hoá đọc thì không thể nào mất đi…”.

Ở một địa phương còn không ít khó khăn như Cà Mau, tờ báo in vẫn là món ăn tinh thần không thể thiếu. Vấn đề là phải nhận diện được độc giả của báo in hiện nay là ai. Đổi mới tờ báo in địa phương theo hướng phục vụ, nhưng vẫn đảm bảo tôn chỉ, mục đích. Một điều nữa là, phải làm thế nào để thay đổi nhận thức của xã hội, nhất là trong lực lượng cán bộ, đảng viên về tờ báo in của địa phương. Nếu không hiểu, không quan tâm, giữ những định kiến cực đoan về báo in thì thật khó để mà thay đổi hành vi, thói quen tiếp nhận. Phương Đông có câu “Hữu xạ tự nhiên hương”, phương Tây minh triết: “Cái gì tồn tại nghĩa là có lý do”. Báo in nói chung, báo in địa phương Cà Mau vẫn đang trong quá trình tự đổi mới, thích nghi và phát triển. Một loại hình báo chí lâu đời nhất, chịu nhiều thử thách nhất, không dễ gì chùn bước…/.

Phạm Quốc Rin

(责任编辑：World Cup)