Bs. Ths. Phạm Thị Hoàng Anh.

Hiện nay, Luật số 70/2014/QH13 của Việt Nam đã quy định lộ trình áp dụng thuế suất thuế TTĐB đối với thuốc lá từ ngày 1/1/2016 tăng từ 65% lên 70%; từ ngày 1/1/2019 tăng từ 70% lên 75%. Bà đánh giá như thế nào về khung thuế suất này?

Theo một nghiên cứu nhằm đánh giá tác động của mức tăng thuế suất thuế TTĐB đối với thuốc lá theo Luật số 70/2014/QH13 được thực hiện trong năm 2016-2017 đã chỉ ra tăng thuế suất theo lộ trình được quy định trong Luật này có tác động đến tăng giá thuốc lá, tăng thu ngân sách, tuy nhiên sức mua thuốc lá của người dân vẫn tăng, mức tăng thu nhập còn cao hơn mức gia tăng giá bán lẻ và do lạm phát.

Dự báo số người hút thuốc vẫn tăng vì vậy mức tăng thuế suất theo Luật sửa đổi thuế TTĐB năm 2014 không đạt mục tiêu y tế công cộng.

Cụ thể: Giá thuốc lá chỉ tăng vào những năm tăng thuế là 2016 (giá trung bình tăng 11% so với năm 2015 ) và vào năm 2019 (giá trung bình tăng 2,5% so với 2018) sau khi tính yếu tố lạm phát, những năm còn lại 2017 và 2018 và sau 2019 giá thuốc lá có xu hướng rẻ đi do lạm phát và tăng trưởng kinh tế.

Thứ hai, thu ngân sách từ thuế chỉ tăng vào năm tăng thuế là năm 2016 và 2019- theo như đề xuất của Luật số 70/2014/QH13 (tăng 1.334 tỷ đồng năm 2016, tương đương tăng 9% so với năm 2015 và 1.900 tỷ đồng năm 2019 so với 2018).

Tăng thuế năm 2016 và 2019 không có tác dụng đáng kể trong giảm tỷ lệ hút thuốc, chưa đến 1% trong vòng 4 năm. Số người hút thuốc dự báo tăng thêm 450.000 người.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong trên thế giới. Việt Nam lại nằm trong nhóm 15 nước có số người hút thuốc lá cao nhất trên thế giới. Để hạn chế việc này, Bộ Tài chính đang dự định điều chỉnh cách tính thuế mặt hàng này theo thu thuế tuyệt đối 1.000 đồng/bao thuốc lá 20 điếu và 1.500 đồng/một điếu xì gà. Theo bà, dự kiến này có thể giúp Việt Nam đạt được mục tiêu hạn chế người dân, đặc biệt là thanh thiếu niên tiếp cận với thuốc lá và góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng hay không?

Chúng tôi ủng hộ phương án thu thêm thuế tuyệt đối và sẽ áp dụng thu thuế TTĐB theo phương pháp hỗn hợp như Bộ Tài chính đề xuất vì thuế tuyệt đối có xu hướng dẫn đến giá thuốc lá cao hơn và có tác động đến mục tiêu y tế công cộng tốt hơn, làm giảm nhiều hơn tỷ lệ hút thuốc, tiếp cận thanh thiếu niên với thuốc lá, giảm nhiều hơn số người tử vong sớm do hút thuốc, gánh nặng bệnh tật…, tránh được hiện tượng chuyển giá để giảm nghĩa vụ thuế của các công ty thuốc lá và dự báo được nguồn thu ngân sách.

Thuế hỗn hợp cũng đã được áp dụng ở nhiều quốc gia láng giềng và bài học kinh nghiệm của họ trong áp dụng thuế hỗn hợp đã được chứng minh vừa có lợi cho mục tiêu kinh tế và y tế, ví dụ như Thổ Nhĩ Kỳ, Thái Lan, Brazil.

Tuy nhiên, theo tính toán của các chuyên gia thì phương án này sẽ giúp tăng thu ngân sách từ thuế và tăng giá cho năm tăng thuế là năm 2020 nhưng nếu không có lộ trình tăng thuế trong các năm tiếp theo thì giá thực vẫn sẽ giảm và sức mua thuốc lá sẽ lại gia tăng do mức tăng thu nhập và lạm phát.

Về mục tiêu y tế công cộng là chưa đạt được, mức bổ sung 1.000 đồng/bao thuốc lá chỉ có tác động làm giảm 1,6% tỷ lệ hút thuốc năm vào năm 2020, còn rất thấp so với mục tiêu của Chính phủ đề ra trong chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2020 là giảm từ 45,3% (năm 2015) xuống 39% (2020).

Để đạt được mục tiêu y tế công cộng, chúng tôi khuyến nghị Bộ Tài chính cân nhắc sửa đổi phương án này như sau: Bổ sung mức thu tuyệt đối 2.000 đồng/bao thuốc lá và 1.500 đồng/điếu xì gà và tiếp tục điều chỉnh mức thuế suất tuyệt đối ở các năm tiếp theo để bù trừ theo lạm phát và tăng trưởng thu nhập.

Ngoài việc điều chỉnh thuế để nâng giá thuốc lá, hạn chế sự tiếp cận, theo bà, Việt Nam cần phải triển khai những biện pháp nào khác nữa để giảm bớt số lượng người sử dụng thuốc lá và phòng, chống hiệu quả tác hại của mặt hàng này?

Chính sách thuế và giá được chứng minh là giải pháp quan trọng và hiệu quả nhất trong giảm tiêu dùng thuốc lá. Bên cạnh, còn các giải pháp khác có tác động tốt đến giảm tiêu dùng như tăng cường thực thi nghiêm môi trường không khói thuốc tại các khu vực cấm, cấm mọi hình thức quảng cáo khuyến mại và hoạt động tài trợ các sản phẩm thuốc lá, in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh kích thước lớn lên vỏ bao thuốc và tăng cường giáo dục truyền thông để nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá đối với người hút và cả những người xung quanh… cũng góp phần làm giảm tiêu dùng sản phẩm gây chết người này.

Xin cảm ơn bà!

(责任编辑：Ngoại Hạng Anh)