3 năm, tròn một giấc mơ xây dựng NIC

Ngày 9/1/2021 sẽ đi vào lịch sử của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) như một bước ngoặt đặc biệt. Bởi đó chính là ngày NIC chính thức được khởi công xây dựng, sau 3 năm “thai nghén”.

Không nhiều người biết, tháng 4/2018, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã cùng các cán bộ của mình có chuyến công tác tại Mỹ và Singapore. Nhưng không phải là đi để xúc tiến đầu tưnhư lâu nay vẫn vậy, mà là đi để tìm hiểu xem “người ta” làm công nghiệp 4.0 như thế nào.

Ngay trước chuyến đi, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã chủ trì một cuộc họp đặc biệt với các thành viên tổ tư vấn để bàn về việc xây dựng Chiến lược Quốc gia về cách mạng công nghiệp 4.0. Lúc ấy, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã nói: “Chúng ta cần có chiến lược quốc gia về cách mạng 4.0 để tận dụng được các cơ hội dù là nhỏ nhất. Tôi rất sốt ruột, người ta tiến nhanh như vũ bão mà chúng ta vẫn cứ bàn mãi 4.0 là như thế nào”.

Nói rồi, ông yêu cầu các cán bộ của mình gấp rút nghiên cứu, phác thảo chiến lược quốc gia về cách mạng 4.0, đồng thời chủ động kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao công việc quan trọng này cho Bộ.

Ba tháng sau đó, tức là tháng 7/2018, Chính phủ quyết định giao trọng trách này cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư, không chỉ trong xây dựng Chiến lược Quốc gia về cách mạng công nghiệp 4.0, mà còn là xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia, mạng lưới đổi mới sáng tạo Việt Nam.

Kế hoạch xây dựng NIC được khởi động từ ngày đấy, nhưng có lẽ đã được Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng ấp ủ từ lâu. Rất nhanh sau khi Chính phủ chính thức giao nhiệm vụ cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cuối năm 2018, các chuyên gia tư vấn đến từ BCG (Boston Consulting Group) và Arup, hai trong những tập đoàn hàng đầu về tư vấn và thiết kế kiến trúc, đã lần đầu tiên trình bày về các phương án xây dựng NIC.

Sau lần đầu tiên đó, liên tục các cuộc họp, các phiên thảo luận được tổ chức. Không phải chỉ thảo luận về kiến trúc cho NIC, mà quan trọng hơn, là thể chế, chính sách, là thiết kế các chức năng cần thiết cho NIC. Đó mới là “linh hồn”, đảm bảo cho sự vận hành thành công của NIC. Cùng với đó, còn ngược xuôi thu xếp vốn xây dựng NIC, bởi ngay từ đầu, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã xác định, không dùng vốn ngân sách để xây dựng NIC.

Chuẩn bị xong, còn phải trình Chính phủ và “thuyết phục” Chính phủ thông qua. May mắn là tới đầu tháng 10/2019, Thủ tướng Chính phủ chính thức có quyết định thành lập NIC, trực thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Một mô hình được xác định là “chìa khóa” để Việt Nam bước vào cách mạng công nghiệp 4.0, là “cuộc chơi” của Việt Nam trên sân chơi đổi mới sáng tạo toàn cầu.

Nhưng để bước lên con tàu 4.0, chỉ NIC là không đủ. Bởi thế, cùng với quá trình xây dựng NIC, là sự chuẩn bị cho Chiến lược Quốc gia về cách mạng công nghiệp 4.0, cũng như xây dựng Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam.

Với sự nỗ lực của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tháng 8/2018, Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam đã chính thức ra mắt, với 100 thành viên đầu tiên là các nhà khoa học, các chuyên gia công nghệ tiêu biểu cho các tài năng, trí thức người Việt Nam đang học tập và làm việc ở nước ngoài và đang được tiếp tục mở rộng lên hơn 1.000 người cho đến ngày nay. Thậm chí, các chi nhánh của Mạng lưới Đổi mới sáng tạo Việt Nam cũng đã được thành lập ở Mỹ, ở Đức, ở Australia…

Hơn 1 năm sau sự kiện này, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 52/NQ-TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, dưới sự tư vấn chính sách của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Ngay trước khi NIC được khởi công xây dựng, cuối năm 2020, Chiến lược Quốc gia về cách mạng công nghiệp 4.0 đến năm 2030 cũng đã chính thức được Thủ tướng thông qua.

Vậy là Việt Nam đã có cả ba “vũ khí” quan trọng để bắt đầu hành trình 4.0. Chỉ trong 3 năm, đã tròn một giấc mơ cho kế hoạch phát triển đột phá bằng 4.0.

Đổi mới, sáng tạo là “chìa khóa” cho sự phát triển

Hôm khởi công xây dựng NIC cũng chính là thời điểm lần đầu tiên, Việt Nam tổ chức Triển lãm quốc tế về Đổi mới sáng tạo Việt Nam. Phát biểu tại sự kiện đó, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã nói: “Đây là sự kiện đầu tiên trong năm 2021 về đổi mới sáng tạo, khởi đầu của một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của đổi mới sáng tạo, mà Việt Nam đang nhanh chóng nắm bắt để bứt phá vươn lên”.

Hơn 3 thập kỷ Đổi mới, Việt Nam đã giành được những thành tựu to lớn trong phát triển kinh tế- xã hội. Nhưng đây cũng là lúc, mô hình tăng trưởng cũ không còn phù hợp. Việt Nam không thể mãi dựa vào tài nguyên và vốn để tăng trưởng và phát triển nữa. Nếu tiếp tục con đường đó, phía trước chực chờ sẽ là bẫy công nghệ thấp, bẫy giá trị thấp, bẫy thu nhập trung bình… Bởi thế, con đường mà Việt Nam phải đi chính là phải tạo động lực tăng trưởng mới dựa trên tăng năng suất, dựa trên khoa học - công nghệ và đổi mới, sáng tạo.

“Để vượt qua những thách thức và tận dụng được thành tựu công nghệ mới, chúng ta cần tiếp tục phấn đấu, chung sức đồng lòng, đóng góp công sức, trí tuệ cho sự phát triển của đổi mới, sáng tạo nước nhà, góp phần đưa đất nước phát triển nhanh hơn, bền vững hơn, trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh như vậy.

Ông cũng nói rằng, phải biến đổi mới sáng tạo trở thành tài nguyên vô hạn cho sự phát triển bền vững của đất nước. Và rằng, đổi mới sáng tạo chính là con đường ngắn nhất để Việt Nam có thể đuổi kịp, tiến cùng, vượt lên trong “cuộc chơi” 4.0 và sớm đi lên hiện đại và thịnh vượng.

Với Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, cách mạng công nghiệp 4.0 chính là “cơ hội ngàn năm có một” để Việt Nam tăng tốc, phát triển. Và rằng, đã đến lúc, Việt Nam không thể đứng ngoài hay đi sau trong cuộc chơi này nữa.