Ấn Độ chiếm khoảng 40% xuất khẩu gạo toàn cầu. Ảnh: Reuters

Lo ngại lạmphát lương thực toàncầu

Lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati của Ấn Độ có hiệu lực ngay vào cuối ngày 20/7/2023, động thái mới nhất trong nỗ lực của chính phủ nước này nhằm kiềm chế giá lương thực tăng cao.

Bộ Các vấn đề Người tiêu dùng Ấn Độ cho biết, lệnh cấm sẽ giúp đảm bảo “có đủ” gạo trắng non-basmati ở Ấn Độ, cũng như “làm dịu đà tăng giá ở thị trường nội địa”.

Theo Bộ này, giá gạo ở Ấn Độ đã tăng 11,5% trong năm qua và 3% trong tháng qua, phản ánh khối lượng xuất khẩu tăng 35% so với cùng kỳ năm ngoái trong khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 6.

Ấn Độ hiện là nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, chiếm hơn 40% thương mại gạo toàn cầu. Tiếp theo là Thái Lan và Việt Nam, nơi giá gạo 5% tấm cũng tăng trong năm nay.

Eve Barre - Chuyên gia kinh tế ASEAN tại công ty bảo hiểm tín dụng thương mại Coface cho biết: “Nguồn cung gạo toàn cầu sẽ thắt chặt đáng kể, vì quốc gia này là nhà sản xuất lương thực hàng đầu thứ hai thế giới”. Barre cũng cho biết Bangladesh và Nepal sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi lệnh cấm, vì cả hai nước đều là những điểm đến xuất khẩu hàng đầu.

Các nhà phân tích nhận định, lệnh cấm trong tuần này sẽ đẩy giá cao hơn đối với ngũ cốc - lương thực chính của hàng tỷ người trên toàn thế giới, có thể làm trầm trọng thêm tình trạng mất an ninh lương thực đối với các quốc gia phụ thuộc nhiều vào gạo.

“Các điểm đến hàng đầu của gạo Ấn Độ bao gồm Bangladesh, Trung Quốc, Benin và Nepal. Các quốc gia châu Phi khác cũng nhập khẩu một lượng lớn gạo Ấn Độ”, các nhà phân tích của Công ty phân tích nông nghiệp Gro Intelligence cho biết.

Giá gạo sẽ tăng cao?

Trước đó, vào tháng 9/2022, Ấn Độ đã áp thuế 20% đối với xuất khẩu gạo trắng chưa xay xát, gạo lứt đã xát vỏ, gạo bán thành phẩm và gạo nguyên cám. Với lệnh cấm mới nhất, thuế không áp dụng cho basmati, loại ngũ cốc nổi tiếng nhất của Ấn Độ.

Người bán gạo ven đường ở Mumbai, Ấn Độ. Ảnh: Bloomberg

Ấn Độ đã phải đối mặt với tình trạng giá lương thực tăng cao trong những tuần gần đây sau khi mưa gió mùa lớn gây thiệt hại cho mùa màng và làm gián đoạn giao thông vận tải, làm tăng giá cà chua và các mặt hàng chủ lực khác.

Ashok Gulati - Giáo sư tại Hội đồng Nghiên cứu Quan hệ kinh tế quốc tế Ấn Độ cho biết: “Đây là một phản ứng tức thời, đặc biệt là kể từ ngày 1/7, lượng gạo dự trữ của chính phủ đã gấp ba lần so với định mức dự trữ cần có”.

Gulati cho biết động thái này sẽ đẩy giá gạo toàn cầu tăng cao và đặc biệt ảnh hưởng đến các nước ở châu Phi. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng thông báo về lệnh cấm cho biết vẫn có thể cho phép xuất khẩu sang các quốc gia đã xin phép chính phủ Ấn Độ “để đáp ứng nhu cầu an ninh lương thực của họ và dựa trên yêu cầu của chính phủ họ”.

Zanna Aleksahhina - Nhà phân tích ngũ cốc tại nhóm nghiên cứu hàng hóa Mintec cho biết: “Lệnh cấm xuất khẩu là một thỏa thuận lớn vì Ấn Độ là một quốc gia quan trọng đối với sản xuất gạo. Tôi hy vọng chúng ta đã chứng kiến ​​lạm phát lương thực cao nhất, nhưng tôi lo ngại rằng điều đó có thể không xảy ra”.

Aleksahhina cho biết thêm, tồn kho gạo toàn cầu được dự báo sẽ giảm xuống mức thấp nhất trong 6 năm qua, khoảng 170 triệu tấn vào cuối năm nay, với thời tiết khắc nghiệt có thể sẽ tàn phá hơn nữa trong những tháng tới.

Kona Haque - Người đứng đầu bộ phận nghiên cứu tại ED&F Man, nhà giao dịch nông nghiệp, cho biết lệnh cấm xuất khẩu gạo non-basmati của Ấn Độ cho thấy tác động của El Nino. Bà ấy nói, sự thắt chặt của thị trường gạo có thể tác động trực tiếp đến lúa mì, bởi vì “cả hai, đều là lương thực chính, gần như có thể thay thế cho nhau”.

Còn theo Coface’s Barre: “Ngoài việc giảm nguồn cung gạo toàn cầu, phản ứng hoảng loạn và đầu cơ trên thị trường gạo toàn cầu sẽ làm trầm trọng thêm việc tăng giá”.

Giá gạo đã dao động ở mức cao nhất trong thập kỷ, một phần là do nguồn cung thắt chặt hơn khi lương thực này trở thành một lựa chọn thay thế hấp dẫn do giá của các loại ngũ cốc chính khác tăng sau cuộc xung đột của Nga với Ukraine vào tháng 2/2022.

Lệnh cấm của Ấn Độ được đưa ra trong cùng tuần khi Nga rút khỏi Sáng kiến ​​Ngũ cốc Biển Đen, trong 11 tháng qua đã cho phép hơn 30 triệu tấn ngũ cốc và dầu ăn của Ukraine được xuất khẩu khắp thế giới.

Ngay lập tức, giá lúa mì đã tăng 11% trong 5 ngày qua. Ngô đã tăng gần 9%. Nga chiếm khoảng 1/5 xuất khẩu lúa mì của thế giới, trong khi Ukraine trước khi xung đột xảy ra đã chiếm tỷ lệ tương ứng khoảng 1/10.

“Các quốc gia đã phải đối phó với tình trạng lạm phát lương thực nghiêm trọng, đặc biệt là các nước nghèo” - Arif Husain, kinh tế trưởng tại Chương trình Lương thực Thế giới của Liên Hợp Quốc cho biết. “Khi bạn đặc biệt phụ thuộc vào nhập khẩu thực phẩm và gánh nặng nợ nần chồng chất, đồng tiền của bạn đang mất giá và lãi suất đang tăng lên…, nếu bạn là một quốc gia nghèo nhập khẩu thực phẩm hoặc phân bón, bạn sẽ gặp rắc rối” - Husain nói.

Tổ chức Thương mại Thế giới năm ngoái đã miễn trừ lệnh cấm xuất khẩu đối với Chương trình Lương thực Thế giới, Husain nói thêm. “Nếu chúng tôi muốn mua gạo từ Ấn Độ, chúng tôi vẫn có thể làm điều đó”./.

(责任编辑：Cúp C1)