Nguy cơ mất việc làm trong cuộc cách mạng 4.0 đang hiện hữu với lao động không có kỹ năng nghề trong các doanh nghiệp. Ảnh minh họa: Nguyệt Anh

Một loạt công việc mới sẽ được tạo ra nhờ cuộc cách mạng này,áchmạngtạorasựdịchchuyểnviệclàmtheochiềungượkết quả giải vô địch thổ nhĩ kỳ thế nhưng nắm bắt cơ hội để có thể chuyển dịch việc làm thành công cũng là việc không hề đơn giản nếu lao động không có những kỹ năng cần thiết.

Lao động thích làm tự do

Có thể quan sát thấy hiện nay khá nhiều lao động làm công ăn lương trong các công ty, xí nghiệp đã bỏ việc hoặc bị sa thải ra làm công việc tự do. Nhiều người chọn công việc lái xe ôm công nghệ, bán hàng online, hoặc khởi nghiệp chỉ với số vốn vài chục triệu đồng. Rõ ràng cuộc cách mạng công nghệ đang tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới hơn, tuy nhiên, không phải ai cũng có thể lường trước những khó khăn khi gia nhập thị trường này.

Bà Nguyễn Thị Lan Hương – chuyên gia lao động, việc làm (nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) cho rằng, với tính chất của một nền kinh tế thị trường, rõ ràng việc thị trường tự điều tiết quan hệ lao động là chuyện đương nhiên.

“Anh không thể bắt người lao động làm việc ở thị trường này khi mà tiền lương thấp, chế độ phúc lợi không tốt. Môi trường làm việc ở đâu tốt hơn, công việc thoải mái, lương lậu tốt hơn, đương nhiên lao động sẽ làm” – bà Hương phân tích.

Bà Hương cũng cho rằng điều này là không thể tránh khỏi khi Việt Nam đứng trước xu thế hội nhập kinh tế và sự phát triển của cách mạng 4.0. Ở một góc độ nào đó có thể thấy việc chuyển dịch lao động là xu hướng tích cực của thị trường lao động, thế nhưng việc chuyển dịch lao động theo chiều ngược sẽ tạo ra sự cản trở trong việc quản lý lao động việc làm.

Cụ thể hóa phân tích của bà Hương, ông Nguyễn Khắc Giang - Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách VEPR lấy ví dụ, việc chuyển dịch lao động ngược (từ khu vực có quan hệ lao động sang khu vực không có quan hệ lao động) sẽ khiến cho việc quản lý đảm bảo sàn an sinh tối thiểu của lao động bị phá vỡ. Hai trụ đỡ chính là bảo hiểm xã hội (BHXH) và chính sách việc làm sẽ chịu tác động lớn.

“Trong khi chúng ta đang nỗ lực để thực hiện BHXH toàn dân, tăng diện bao phủ của BHXH bắt buộc thông qua việc chính thức hóa việc làm thì có một bộ phận không nhỏ lao động có quan hệ lao động (tức là có BHXH, bảo hiểm y tế - BHYT)… lại ra làm ăn tự do từ bỏ tham gia BHXH. Đây rõ ràng là điều không mong muốn với cơ quan quản lý nhà nước” – ông Giang nói.

Tuy vậy, theo ông Giang, sự chuyển dịch này vẫn sẽ tiếp tục nhân rộng trong bối cảnh được công nghệ thông tin “trợ lực”. “Trong điều kiện hoạt động, nhiều lao động tự do, doanh nghiệp không muốn chuyển sang khu vực chính thức bởi sợ bị ràng buộc bởi luật lao động hay các chi phí để chính thức hoá (thành lập doanh nghiệp). Do vậy, theo tôi, xu hướng chuyển dịch việc làm từ chính thức sang phi chính thức cũng sẽ mạnh mẽ và không kém phần sôi động trong thời gian tới” - ông Giang nói.

Tăng cường kỹ năng để lao động thích ứng

Trước những thách thức về sự cạnh tranh cũng như cơ hội tạo việc làm trong cuộc cách mạng 4.0, nhiều chuyên gia lao động cho rằng cần tăng cường các kỹ năng nghề, kỹ năng mềm cho lao động.

Mới đây trong phiên thảo luận về “Những tiếng nói trong thế giới việc làm” do ILO tổ chức, một lần nữa ông Bùi Sỹ Lợi – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội lại đề cập đến tính bức thiết trong việc cần phải hỗ trợ đào tạo kỹ năng cho lao động.

Ông Lợi cho rằng, sự dịch chuyển lao động là tín hiệu tốt trong thị trường lao động của Việt Nam, điều này cho thấy sự linh hoạt nhằm thích ứng với các điều kiện phát triển việc làm của lao động Việt Nam. Bởi vậy, việc lao động có quan hệ chuyển sang làm việc ở khu vực không có quan hệ lao động cũng là điều bình thường.

Tuy nhiên, ông Lợi cho rằng cần có những chính sách hỗ trợ đào tạo kỹ năng giúp lao động thích ứng với môi trường lao động tự do. Ví dụ các lớp đào tạo khởi nghiệp, đào tạo chuyên sâu về quản lý, kinh doanh, maketing… bán hàng online, hay đào tạo nghề.

Cùng với những chính sách về đào tạo nghề, ông Lợi cũng cho rằng, cần phải có cơ chế chính sách đặc thù bao quát thêm cho khu vực không có quan hệ lao động. Một trong những vấn đề cần làm ngay là mở rộng diện bao phủ của chính sách và hỗ trợ đắc lực để lao động làm việc tự do được tạo việc làm bền vững, ổn định, an toàn.

“Theo đó cần tuyên truyền pháp luật, tuyên truyền dịch vụ công giới thiệu việc làm, về lâu dài phải trợ giúp để những lao động tự do vẫn được tham gia sàn an sinh xã hội, được đóng BHXH, tham gia BHYT và tiến dần tới việc thành lập doanh nghiệp, hợp tác xã nhằm chính thức hóa việc làm cho bản thân”– ông Lợi nói.

Đồng tình với ý kiến trên, ông Vũ Quang Thọ - Chuyên gia lao động cho rằng, cần đẩy mạnh dạy nghề, xem việc dạy nghề là chìa khóa giúp lao động tái hòa nhập thị trường lao động. Thực tế, cuộc cách mạng 4.0 đang khiến một bộ phận lớn lao động bị sa thải ở tuổi 40 - 45 (nhiều nhất là nữ lao động) do không có kỹ năng nghề, lao động trình độ kỹ thuật thấp.

“Dạy nghề là cách tốt nhất để giúp họ quay lại thị trường lao động. Có nghề có kỹ năng, lao động sẽ có công việc tốt, thu nhập ổn định, và có cơ hội tiếp cận với sàn an sinh và đóng BHXH tự nguyện, mua BHYT hay chăm sóc sức khỏe, đầu tư cho giáo dục… ngay cả khi họ bị sa thải, mất việc làm” - ông Thọ nói./.

Tư Nguyệt

(责任编辑：World Cup)